Je xtc-pilletje op voorhand laten testen? In Nederland kan het, in België (nog) niet

Vier uur dinsdagmiddag, in de Nederlandse stad Tilburg. Medewerkers van Novadic-Kentron, een organisatie voor verslavingszorg, maken zich klaar voor twee drukke uurtjes. Eén keer per week kan je hier terecht om gratis je drugs te laten testen. Het principe is eenvoudig: je komt ter plekke met je pil of je poedertje, dat ter plekke door experts wordt onderzocht. 

Rond halfvijf meldt een eerste gebruiker zich aan. Het is een achttienjarige jongeman in korte broek die recht van school komt. Hij voelt zich duidelijk ongemakkelijk, maar haalt dan toch voorzichtig een klein plastic zakje boven. “MDMA”, fluistert hij. “Ik heb wel vertrouwen in mijn dealer, maar ik wil zeker zijn van de kwaliteit. Ik ga het dit weekend innemen met enkele vrienden en ik wil hen niet in gevaar brengen. Als het alleen voor mezelf was, zou ik niet laten testen." 

Wanneer een druggebruiker zich aanmeldt, komt Aydin Akkaya in actie. Hij kreeg een speciale opleiding om pillen te testen, want alles verloopt hier volgens een heel strak protocol.  En het hele gebeuren is wettelijk streng gereglementeerd.

In een klein kamertje legt Akkaya eerst kort de spelregels uit.  “De drugs moeten voor jezelf zijn, dat is een eerste belangrijke voorwaarde. We zullen nooit testen voor dealers en we testen geen grondstoffen. We krijgen ook soms vragen van ouders die stiekem een pil van hun kind willen laten onderzoeken. Ook hen moeten we teleurstellen."

Na een eerste gesprek begint Akkaya met de analyse. In een witte jas en met blauwe doktershandschoenen onderzoekt hij onder een vergrootglas de uiterlijke kenmerken van de pil. “Ik kijk eerst naar de vorm, de kleur en het logo. Daarna meet ik de diameter en de dikte. Ik gebruik ook een speciale test om de zuurtegraad te meten. Dat geeft een goede eerste indicatie.” 

Akkaya vergelijkt al die kenmerken met de gegevens in een een databank. Hij kan meestal meteen zeggen of een pil al bekend is of niet. In veel gevallen werd eenzelfde pil al eerder geanalyseerd in een laboratorium. “Mensen krijgen hun pil dan mee naar huis, maar ik probeer hen altijd nog wat advies mee te geven. Ik zeg meestal dat je beter geen te hoge dosis inneemt. De pillen van vandaag bevatten veel meer werkzaam bestanddeel dan de pillen van tien of twintig jaar geleden. Mensen krijgen daarom vaak te hoge dosissen binnen. Die kunnen leiden tot oververhitting en zelfs overlijden." 

Als een pil nog onbekend is, wordt ze opgestuurd naar een laboratorium. Daar wordt ze grondig onderzocht. Een week later kan de eigenaar dan anoniem telefoneren om de resultaten te horen. "Als de pil veilig is, kan de eigenaar ze weer komen ophalen. Bij ongeveer één op de tien pillen moeten we het gebruik echter ontraden. Mensen volgen dan meestal ons advies en gooien de pil weg. Slechts een enkeling besluit een gevaarlijke pil toch te nemen." 

Elke week komen tien tot vijfentwintig mensen naar de "pill testing" in Tilburg. Het zijn vaak jonge mensen, al zijn er af en toe ook ouderen bij.

“De tijden zijn wel veranderd”, zegt Akkaya. “Dertig jaar geleden waren er niet veel mensen die xtc gebruikten. De mensen die wél gebruikten, wisten doorgaans heel goed waarmee ze bezig waren. Ze konden tot op de milligram zeggen wat in een pil zat."

Vandaag liggen de kaarten anders. Er zijn veel meer gebruikers en het is allemaal commerciëler geworden. Bovendien ligt de gemiddelde leeftijd een pak lager. "Je hebt vooral veel pubers die drugs gebruiken. Zij hebben minder zelfcontrole en ze willen vaak stoer doen. Ze nemen dan een pil, maar ze hebben niet het geduld om te wachten tot die begint te werken. Als ze niet meteen iets voelen, dan gooien ze er na tien minuten een tweede pil bij. Of een derde. Met alle gevolgen van dien. Al moet ik zeggen dat meisjes doorgaans voorzichtiger zijn. Zij zijn eerder geneigd om te beginnen met een half pilletje of zelfs een kwartje."

Ook Vlamingen komen geregeld langs bij Novadic-Kentron om een pil te laten testen. Dat doen ze meestal in Tilburg of in Roosendaal, net over de grens. “We krijgen elke week heel wat mensen uit België over de vloer. Helaas kunnen we hen vaak niet helpen. We mogen enkel pillen testen voor mensen die in Nederland wonen.”

In België is er voorlopig maar één gelijkaardig initiatief. Modus Vivendi, een Brusselse vzw, heeft een "inlooppunt" waar je op vrijdag of zaterdag je pil of poeder kan laten testen. Dat gebeurt met geld van de Franse Gemeenschap, in het kader van wetenschappelijk onderzoek. Het project helpt om meer zicht te krijgen op de drugsmarkt en het druggebruik. België heeft verder geen wettelijk kader dat dit soort tests mogelijk maakt. En dus trekken heel wat Belgen de grens over, naar Tilburg of Roosendaal.

Wie zijn pil wil laten testen, kan tegenwoordig ook zélf aan de slag. Op het internet bestel je voor een paar euro een zogenoemde "EZ Test". Dat is een eenvoudige test waarmee je thuis kan onderzoeken of je pil gevaarlijke ingrediënten bevat. Je hebt er geen speciale apparatuur voor nodig en geen diploma scheikunde of toxicologie.

De test is eenvoudig uit te voeren. Je schraapt eerst een klein beetje van de pil die je wil testen. Dat schraapsel meng je met een speciale vloeistof. Daarna is het schudden en wachten of het mengsel verkleurt. De verkleuring geeft een indicatie van de aanwezige stoffen, maar geen absolute garantie.“Een garantie van 100 procent kan niet gegeven of verzekerd worden”, waarschuwt website Azurius.nl, waar je dit soort tests kan kopen. "Mocht je nog twijfels hebben over de ingrediënten van een pil, laat die dan testen door een officieel bureau."

Dit soort tests is dus nooit waterdicht, er is altijd een marge van onzekerheid. "Dat is een probleem", zegt toxicoloog Jan Tytgat  van de KU Leuven. "Deze tests geven mensen een vals gevoel van veiligheid. We hebben onlangs zelf een aantal van die tests onderzocht en de resultaten waren bedroevend. De meeste tests scoorden bijzonder slecht. Gevaarlijke stoffen werden vaak niét gedetecteerd. Alleen de test voor ghb of vloeibare xtc scoorde behoorlijk.”

Er zijn tegenwoordig ook apps die waarschuwen voor gevaarlijke drugs. Red Alert, een app van het Nederlandse Trimbos-instituut, brengt je meteen op de hoogte wanneer "extra gevaarlijke drugs" in omloop zijn. "Wanneer er in drugs stoffen worden aangetroffen die een acuut gevaar vormen voor de volksgezondheid, bijvoorbeeld vervuilde xtc-pillen of pillen met een extreem hoge dosering MDMA, wordt een Red Alert gestart. Het doel van een Red Alert is zoveel mogelijk mensen op de hoogte te brengen en daarmee het aantal incidenten zo klein mogelijk te houden."

Op de zwarte lijst van Trimbos staan op dit moment twaalf pillen. Van elk van die pillen krijg je in de app een foto en een duidelijk beschrijving. De zogenoemde  "Doodshoofd-PP" bijvoorbeeld, is "een zeshoekige roze pil, zonder breuklijn". Ze bevat 4-Fluormethamfetamine, een stof waarvan de effecten en nieuw risico’s nog vrij onbekend zijn. “Gebruik wordt dus ontraden”, wordt gewaarschuwd.

Tegenwoordig kan je ook je drugs laten testen op muziekfestivals. In Australië en het Verenigd Koninkrijk delen sommige festivals zélf tests uit om je drugs te onderzoeken.

Het festival van Dour zou ook graag dit soort test aanbieden. "We vragen daarvoor elk jaar toelating aan de procureur des Konings", zegt directielid Damien Dufrasne. "Tot nu toe werd die toelating elke keer geweigerd."

Ook op Tomorrowland kunnen gebruikers hun drugs niet laten testen. "Dat is wettelijk ook niet toegestaan", zegt woordvoerster Debby Wilmsen. "Ons standpunt hierover is dubbel. Enerzijds zouden we het zeker overwegen als de wet het zou toelaten. Anderzijds willen we zeker niet de boodschap geven dat drugsgebruik oké is, als je de kwaliteit maar op voorhand controleert. We willen drugsgebruik zeker niet normaliseren."

Er is op Tomorrowland wel een mobiel labo van de Civiele Bescherming. Dat kan snel drugs analyseren, maar het dient niet om de kwaliteit te controleren. Het wordt alleen gebruikt als iemand met een overdosis naar de EHBO-post wordt gebracht. Het labo kan dan snel onderzoeken wat hij precies genomen heeft en zo een optimale behandeling te garanderen.

De vele duizenden festivalgangers die dit weekend naar Tomorrowland trekken, hoeven zich dus geen illusies te maken. Wie betrapt wordt met drugs, wordt altijd overgedragen aan de politie. Misschien komt daar ooit verandering in en kunnen mensen in de toekomst ook op Belgische festivals hun drugs laten testen. Maar dan moet eerst de wet veranderen. 

Bekijk hieronder het verslag in Het Journaal: