WWF: "Slecht waterbeheer in de Europese Unie maakt de droogte erger"
Het slechte beheer door verschillende Europese lidstaten van hun rivieren, meren, moeraslanden en grondwater maakt de gevolgen van droogte erger. Dat staat in een nieuw rapport van het Wereldnatuurfonds WWF. Nu de temperaturen in Europa recordhoogten bereiken, nemen een aantal regeringen noodmaatregelen tegen de droogte, maar die komen te laat, zegt het WWF. Er is een preventief beleid nodig, voornamelijk door het beter toepassen van de Europese Waterrichtlijn, het sterkste wapen om de Europese zoetwatersystemen veerkrachtiger te maken en dus beter bestand tegen de toenemende impact van de opwarming van de aarde.
Door de watervoorraden te verdelen over al te veel spelers, bedreigt het slechte waterbeheer de toekomstige watervoorraden, zo zegt het WWF. Door het slechte beheer zijn deze ecosystemen ook veel minder goed in staat om de gevolgen van de opwarming van de aarde op te vangen.
Met slecht waterbeheer bedoelt het WWF: te veel water gebruiken, de zoetwater-ecosystemen beschadigen door vervuiling, dammen voor het opwekken van energie en het onttrekken van te veel water, en te veel de nadruk leggen op noodmaatregelen en te weinig op preventieve maatregelen en duurzame oplossingen voor de lange termijn, zoals het herstellen van moeraslanden en rivierbeddingen.
Volgens het rapport van het WWF kan het slechte beheer door de lidstaten van de watervoorraden rechtgezet worden door de volledige implementatie van de 'Europese waterwet', de Europese Waterrichtlijn (European Water Framework Directive).
Een van de belangrijkste doelen van die wetgeving is tot een preventief beleid te komen om de gevolgen van droogtes minder erg te maken, en ervoor te zorgen dat de zoetwater-ecosystemen veerkrachtig genoeg zijn om opgewassen te zijn tegen een veranderend klimaat, en vervolgens in staat zijn om water van een goede kwaliteit te blijven leveren in droge periodes.
De centrale rol die gezonde zoetwater-ecosystemen spelen in de aanpassing aan een veranderend klimaat, werd eerder deze week uiteengezet in een wereldwijd rapport van het WWF en bierproducent AB inBev.
Rivieren zijn momenteel cruciaal voor de irrigatie van 190 miljoen hectare landbouwgrond, die goed zijn voor ongeveer een kwart van de totale wereldwijde voedselproductie. Ook de visserij op zoetwatersoorten is met 120 miljoen ton per jaar erg belangrijk, en ook die wordt getroffen door droogte. De klimaatverandering zet de zoetwatersoorten nog meer onder druk, terwijl die sinds de jaren 70 al met 83 procent zijn afgenomen.
Droogtes en overstromingen hebben ook een impact op de energieproductie omdat de beschikbaarheid van water essentieel is om energiecentrales af te koelen en stuwmeren te voeden.
Zoetwatersystemen onder druk
Door de klimaatverandering komen droogtes meer en meer voor, en worden ze ook erger, ook in Europa. Zelfs de meest noordelijke landen in de EU, zoals Zweden en de Baltische staten zien nu de eerste waarschuwingstekens van droogte.
Hoewel gezonde zoetwater-ecosystemen beter weerstaan aan de klimaatverandering en zelfs kunnen helpen om de impact daarvan te verzachten, door bijvoorbeeld als een buffer te werken voor temperatuurschommelingen en door koolstofdioxide op te nemen en op te slaan, blijft de druk op de Europese watersystemen hoog.
Zestig procent van de Europese oppervlaktewateren - meren, rivieren, moeraslanden - zijn niet gezond, en halen niet de status 'goed' die vereist is door de Europese Waterrichtlijn. Deze zoetwater-ecosystemen die niet gezond zijn, door vervuiling, veranderingen aan hun vorm of stroming, of doordat er te veel water aan onttrokken wordt, bijvoorbeeld voor irrigatie, worden het ergst getroffen door droogtes, hitte en ook overstromingen.
De stroming van bijna alle Europese rivieren wordt geregeld door dammen en reservoirs, om hun capaciteit om water te leveren aan verschillende gebruikers te verhogen. Reservoirs kunnen echter maar een beperkte hoeveelheid water leveren en ze verstoren het natuurlijke evenwicht van zoetwater-ecosystemen. Het gevaar van al te zeer afhankelijk te zijn van reservoirs wordt geïllustreerd door de situatie in Kaapstad in Zuid-Afrika, aldus het WWF. Daar werden begin vorig jaar, na drie jaar van droogte, draconische maatregelen genomen om te beletten dat de inwoners 'Day Zero' zouden meemaken: een dag in april waarop er niets meer uit de kraan zou komen omdat al het water op was.
"Nu intense droogte, hitte en overstromingen snel het 'nieuwe normaal' worden in Europa, kan slim waterbeheer - in combinatie met een vermindering van de uitstoot - ons helpen om het probleem bij de bron aan te pakken", zei Andreas Baumüller van het WWF in een persmededeling. "De klimaatverandering is volop aan de gang, en de Europese Commissie moet vandaag de impact ervan temperen door te verklaren dat de Europese waterwetgeving wel degelijk geschikt is voor haar doel."
Waterrichtlijn onder vuur
De Europese Waterrichtlijn, die volgens het WWF het enige instrument is om de zoetwatersystemen beter te wapenen tegen de klimaatverandering, ligt immers onder druk van een aantal lidstaten.
Die hebben de eisen overgenomen van een aantal niet-duurzame industrieën, zoals onder meer industriële landbouw, waterkrachtcentrales en koolmijnen, zegt het WWF, en vragen dat de Waterrichtlijn afgezwakt wordt. Zo willen ze onder meer af van de verplichting om de kwaliteit van zoetwatersystemen niet meer achteruit te laten gaan.
Het WWF pleit daarentegen net voor een striktere en betere toepassing van de Europese Waterrichtlijn.
Die bepaalt onder meer dat de kwaliteit van de zoetwatersystemen, zoals gezegd, niet meer mag achteruitgaan, en dat ten laatste tegen 2027 de grote meerderheid van alle meren, rivieren en dergelijke de status 'goed' moet halen. En om die status te behalen moeten alle kwaliteitselementen, zoals de stroming, de biodiversiteit, de aanwezigheid van chemische substanties, goed zijn, nog een principe dat bepaalde lidstaten en de industriële lobby's onderuit willen halen.
Het WWF vraagt dat de Europese lidstaten meer doeltreffende en ambitieuzer managementsplannen opstellen voor hun rivierbekkens voor de periode 2021-2027 om de zoetwatersystemen tegen 2027 de status 'goed' te bezorgen, en dat ze het gebruik van vrijstellingen van de Waterrichtlijn strikt beperken tot uitzonderlijke gevallen.
Voorts vraagt de milieuorganisatie dat de lidstaten de verplichting om de toestand van de zoetwatersystemen niet te laten verslechteren, strikt zouden toepassen en dat ze het principe van 'de vervuiler betaalt' volledig toepassen. Dat moet ervoor zorgen dat de prijs van het water de werkelijke waarde weerspiegelt, en dat alle gebruikers, ook de landbouw, op een meer gelijke manier bijdragen aan de volledige kosten.
Om de ecosystemen te beschermen is een innovatief beleid nodig, dat meer gebruik maakt van natuurlijke oplossingen en van het verwijderen van dammen, aldus het WWF in het nieuwe rapport.
