Van gokautomaten in het stadion tot gadgets: gokbedrijven en topvoetbal zijn nauw verweven

Zestien eersteklasseclubs komen dit weekend in actie op de eerste speeldag van de Belgische voetbalcompetitie. Veertien daarvan worden gesponsord door een gok- of kansspelbedrijf. Ook de Pro League, de organisator van de Belgische profvoetbalcompetities, gaat in zee met Unibet. Dat bedrijf kwam enkele weken geleden in het oog van de storm te staan toen Club Brugge hen voorstelde als nieuwe shirtsponsor. Niet veel later raakte bekend dat een andere topploeg, RSC Anderlecht, na 36 jaar de iconische naam Vanden Stock van het stadion haalt. Dat heet de komende jaren Lotto Park.

De verwevenheid van de gokindustrie met het topvoetbal wordt steeds groter. Enkele jaren terug werden de eerste stappen gezet door middenmoters als Star Casino en 36win, tegenwoordig strijden ook de grootsten mee om voetbalclubs exclusief aan zich te binden. Daarmee volgt ons land een trend die bijvoorbeeld in Duitsland en vooral Engeland al veel langer ingezet werd. Aan de overkant van het Kanaal heeft de helft van de ploegen in de hoogste klasse een bookmaker op het truitje staan.

In Nederland wordt de private industrie voorlopig uit de stadions geweerd. Voetbalclubs mogen er enkel samenwerken met de staatsloterij en de publieke kansspelsector. “Het is maar de vraag of Nederland dat nog lang gaat kunnen tegenhouden”, zegt Jos Verschueren, oprichter van het International Football Business Institute aan de VUB. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is het topvoetbal in de Lage Landen allesbehalve een industrie vol geld. “In voetbal is er nooit een spaarpot.”

Broos financieel evenwicht

Voetbalclubs mogen dan wel met miljoenenbudgetten werken, hun financieel evenwicht is doorgaans erg broos en de cashflow onzeker. Op transfergebied is België een doorgeefluik. Ploegen rekenen erop goede spelers aan te trekken en daarna met winst door te verkopen aan grotere clubs. Ook de deelname aan Europese competities is lucratief. Wie zich plaatst voor de groepsfase van de Champions League, de belangrijkste Europese competitie, mag 15 miljoen euro op de bankrekening schrijven. Per gewonnen wedstrijd komt daar 2,7 miljoen bovenop, een gelijkspel is goed voor 900.000 euro.

Maar een rotseizoen kan voor een flinke financiële kater zorgen. RSC Anderlecht greep vorig seizoen bijvoorbeeld voor het eerst in 56 jaar naast een Europees ticket, en moet het komende jaar daardoor plots met een veel kleiner budget werken. Omdat slechtere resultaten doorgaans te wijten zijn aan slechte prestaties van de spelers, is de kans meteen ook kleiner dat buitenlandse clubs diep in de geldbuidel tasten om spelers over te nemen. “De financiële structuur van een voetbalclub is wankel”, zegt expert Verschueren. “De televisierechten zijn de grootste bron van inkomsten, maar wie zakt naar 1B belandt in het vagevuur. Meerjarencontracten met sponsors bieden dan tenminste een zekerheid.”

Daarnaast wordt de kloof met het buitenland steeds groter. “De laagste in het Engelse klassement kreeg 100 miljoen euro aan tv-rechten”, zegt Michel Louwagie, manager van AA Gent. “Voetbalclubs zijn bedrijven geworden, en in België zitten we gevangen in de draaikolk van de grote buitenlandse competities. Als je ziet welke miljoenendeals de grote clubs sluiten, dan komen wij hopeloos achter. Dan probeer je natuurlijk ook grote contracten af te sluiten.”

“Bij ons bestaat 18 procent van de inkomsten uit ticketverkoop, de rest is sponsoring. Dan weet je het wel”, zegt een bron bij RSCA, dat zoals gezegd vier jaar lang met Lotto in zee gaat. De hoofdsponsors zijn er samen goed voor zo’n 10 miljoen euro. “Gok- en kansspelbedrijven zijn stabiele partners.”

Barre sponsortijden

Die stabiliteit was de laatste jaren ver zoek. “Het zijn barre sponsortijden”, zegt Verschueren. Vroeger was de bankensector een certitude in het voetbal, maar dat behoort tot het verleden. Bij Club Brugge heeft Dexia plaats moeten ruimen. De grote, witte G van de Generale Bank stond ooit vrijwel symbool voor Anderlecht, maar met BNP Paribas Fortis is de relatie minder strak. De overeenkomst werd onlangs nog verlengd, maar een einde aan de decennialange samenwerking zou bij de club niet als een verrassing komen. Bij AA Gent is bank VDK Bank al 32 jaar sponsor, maar Louwagie geeft toe: “De banken zijn een moeilijk verhaal geworden.”

Samen met de steile groei die de gokindustrie de afgelopen jaren doormaakt, zwelt ook de kritiek aan. Preventiecentra zoals het VAD (Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs) wijzen er keer op keer op dat er niets zoiets bestaat als verantwoord gokken. De kans op verslaving is groot en wordt alleen maar groter als de zichtbaarheid toeneemt. Het VAD is al geruime tijd vragende partij voor een verbod op gokreclame, zoals dat ook bestaat voor tabak en sigaretten, maar niets wijst erop dat dat er snel aan zit te komen.

Om de maatschappelijke bezorgdheden tegemoet te komen, verscherpte minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wel de gokwetgeving. Vooral de beperkingen op reclame voor gokbedrijven springen daarbij in het oog, maar de mazen in het net blijven aanzienlijk. Gokadvertenties mogen niet meer uitgezonden worden tijdens een voetbalwedstrijd, maar wel in de voor- of nabeschouwing. Bovendien is de efficiëntie van dat verbod twijfelachtig wanneer nagenoeg iedere eersteklasseclub op de reclameborden langs het veld de logo’s van gokbedrijven laat roteren.

Stroper wordt boswachter 

Ook de bookmakers zelf doen hun best om hun imago clean te houden. Unibet staat bijvoorbeeld aan de basis van de International Betting Integrity Association. De stroper die boswachter is geworden, zo lijkt het, maar volgens Verschueren is er meer aan de hand. “De grote gokbedrijven hoorden al snel de alarmbellen afgaan, en beseften dat ze zelf op de gevaren moeten wijzen. Ze hebben hun bestaansrecht afgedwongen door professioneel en transparant te zijn.”

Voor voetbalclubs is de keuze voor een gokbedrijf een afweging tussen ethiek en commerciële noodzaak. In een ideale wereld zet een club, zoals ooit FC Barcelona, gratis een ngo op het shirt, in realiteit moet er geld binnenkomen. Dat wil niet zeggen dat clubs zich niet bewust zijn van de gevaren. De mate waarin met gokbedrijven samengewerkt wordt, verschilt dan ook sterk van club tot club.

Bij Club Brugge zal Unibet bijvoorbeeld niet op de kindershirts staan, wel het logo van de Club Brugge Foundation. Nobel, maar wellicht weinig nuttig: minderjarigen mogen sowieso niet gokken, en op televisie zien ze hun idolen toch spelen in truitjes met het Unibet-logo.

KRC Genk weert gokbedrijven van de uitrusting. “We kregen ook aanbiedingen uit de goksector voor het shirt, we konden er veel meer geld voor krijgen. Maar we hebben dat niet gedaan”, gaf KRC Genk-CEO Erik Gerits toe in De Zondag. Op de boarding langs het veld zal sponsor Betfirst dan weer wel te zien zijn.

AA Gent, dat net als KRC Genk niet kan terugvallen op een rijke investeerder, slaat al enkele jaren de handen in elkaar met Napoleon Games. Op de ‘promenade’ in het stadion werden zelfs een tiental gokautomaten geplaatst, waarop supporters tijdens de wedstrijden een gokje kunnen wagen. De club promoot op haar website ook de sport-app van Napoleon Games, en laat het bedrijf gesponsorde gadgets in het publiek schieten tijdens de rust. 

Latjetrapwedstrijd

Bij KV Oostende wordt het iets ludieker aangepakt: daar werd tijdens de laatste thuiswedstrijd van het seizoen een ‘latjetrapwedstrijd’ gehouden. Twee supporters mikten bij hun eerste poging het leer direct op de deklat en wonnen daarvoor speeltegoed bij sponsor Betfirst. Dat maakt de lijn tussen pure reclame en aanzetten tot gokken flinterdun.

AA Gent-manager Louwagie ziet weinig graten in de samenwerking met Napoleon Games. “It’s all about money. Als ik niet mag samenwerken met bedrijven als Unibet omdat het ethisch niet verantwoord is, wat moet ik dan doen? Een bank overvallen?”

Slechts twee Belgische clubs blijven bij de start van het voetbalseizoen buiten schot van de gokindustrie. Bij Eupen is de regel duidelijk: geen gokreclame. De club is eigendom van de Qatarese overheid, en in Qatar is gokken verboden.

Duurzame partners

KV Kortrijk is een ander verhaal. De club ging in het verleden in zee met Betfirst en had tot voor kort een overeenkomst met onlinecasino 36win. Daar kwam onlangs een einde aan, “maar niet omwille van ethische overwegingen”, verduidelijkt Jelle Brulez, commercieel manager bij KV Kortrijk. “De markt is verzadigd, met erg veel spelers die elkaar beconcurreren. Wij zoeken naar duurzame partners, maar we hebben die niet gevonden. Kortrijk wil niet zomaar een mecenas, maar een partner voor wie we waarde kunnen creëren.”

Waarde creëren voor een gokbedrijf, komt dat niet neer op aanzetten tot gokken? Brulez: “Euh. Ja, dat is het uiteindelijk wel.”