Boris Johnson laat er geen twijfel over bestaan dat hij het spel hard wil spelen. In Brussel reageert men vol ongeloof.
Als we kersvers Brits premier Boris Johnson moeten geloven – u hoeft dat natuurlijk niet – verlaat het Verenigd Koninkrijk binnen 98 dagen de Europese Unie. Het liefst met een akkoord, desnoods zonder. Johnson stelde woensdagavond in sneltempo een nieuwe regering samen en sprak donderdagmiddag in zijn nieuwe rol de Britse parlementsleden toe. Een ding is duidelijk: het lijkt Johnson menens.
Met Dominic Raab, Michael Gove en Priti Patel heeft de Britse premier zich omringd met dogmatische brexiteers die een harde uitstap uit de Europese Unie bepleiten. Daarnaast heeft Johnson David Cummings, politiek strateeg achter de VoteLeave-campagne, als zijn speciaal adviseur aangeduid en heeft hij het vertrouwen bevestigd in procureur-generaal Geoffrey Cox, de juridische adviseur die het terugtrekkingsakkoord tussen de vorige regering en de Europese Unie kapittelde.
Confrontatie
Het feit dat Johnson Jacob Rees-Mogg heeft benoemd tot minister verantwoordelijk voor de relaties met Westminster is illustratief voor de confrontatiepolitiek die hij bereid is om te voeren. Niet alleen met de Unie, ook met het Brits parlement. De nieuwe premier heeft namelijk nooit expliciet willen uitsluiten dat hij het Britse parlement opzij wil schuiven indien dat de brexit van Johnson en co. niet wil goedkeuren. Zal Rees-Mogg komen luisteren naar het parlement en dat overmaken aan Johnson? Of zal Rees-Mogg luisteren naar Johnson en dat even komen vertellen aan het parlement?
Wil dat zeggen dat we op weg zijn naar een harde brexit zonder akkoord? Niet noodzakelijk. Slechts 8 van de 22 regeringsleden stemden bij het referendum in 2016 voor de brexit. Bovendien hebben 20 van de 22 – waaronder Boris Johnson – eind maart voor het terugtrekkingsakkoord van Theresa May gestemd, nadat die aangaf te zullen opstappen als haar akkoord werd goedgekeurd. Als puntje bij paaltje komt, lijkt de regering-Johnson wel degelijk bereid om compromissen te sluiten, tenminste als zo’n compromis de toekomstperspectieven van de regering niet hypothekeert.
In zijn eerste optreden als premier in het Britse parlement zette Johnson donderdagmiddag de debatten meteen op scherp. De voormalige burgemeester van Londen wil namelijk dat de Europese Unie de onderhandelingen over het terugtrekkingsakkoord opnieuw opstart. In tegenstelling tot wat sommige commentatoren voorspellen, lijkt Johnson geen genoeg te nemen met enkele cosmetische aanpassingen aan het terugtrekkingsakkoord te verpakken als een overwinning en de deal op die manier door het Lagerhuis te loodsen.
Backstop
Vooral de backstop, de noodoplossing voor de complexe Noord-Ierse grenskwestie, zorgt bij de Conservatieve partij voor oproer. Die regeling voorziet namelijk dat het Verenigd Koninkrijk tijdens de overgangsperiode in de Europese douane-unie blijft. Tijdens die periode – geen kat weet hoe lang die zou duren – kan het Verenigd Koninkrijk geen handelsakkoord afsluiten met derde landen. Capitulatie, menen de brexiteers.
In Brussel reageert men vol ongeloof. De eisen van Johnson liggen mijlenver af van datgene waartoe de Unie bereid is. De Europese lidstaten willen eventueel denken aan een regeling waarbij de backstop in verscheidene stadia wordt uitgefaseerd.
Maar, zegt de Unie, de backstop is een garantieregeling die geen van beide partijen unilateraal kan opzeggen. Zeker niet wanneer de fragiele vrede tussen de Noord-Ierse katholieken en protestanten op het spel staat. Dat standpunt heeft hoofdonderhandelaar Michel Barnier herhaaldelijk benadrukt, maar de boodschap lijkt over het Kanaal maar niet aan te komen.
‘Dit ziet er enorm slecht uit’, bericht een Europese topambtenaar aan Knack. Europees parlementslid Geert Bourgeois, die als Vlaams minister-president met Johnson heeft samengezeten, bevestigt: ‘Het is totaal onrealistisch om te denken dat je tegen 31 oktober een nieuw akkoord kan vinden.’
Probleem is dat Johnson nooit een concreet voorstel heeft gedaan met een regeling die de backstop kan vervangen. ‘Het is nochtans aan hen om met een ontwerp op de proppen te komen’, aldus Bourgeois.
Op vraag van enkele parlementsleden hoe zo’n alternatieve regelingen er volgens Johnson moeten uitzien, kwam de premier niet verder dan enkele sloganeske replieken. ‘Met voldoende optimisme halen we het Verenigd Koninkrijk uit het slop’, aldus Johnson.
Spanning
Het wordt afwachten hoe lang de Britten het optimisme van Johnson zullen blijven delen wanneer ze worden geconfronteerd met prijsstijgingen, fileleed en chaos aan de Noord-Ierse grens.
Vraag is voorlopig of en hoe lang de nieuwe Britse regering aan de toenemende tijdsdruk kan weerstaan. Met het oog op de partijconferenties die traditioneel in september plaatsvinden, zal de hoogspanning enkel blijven toenemen. Als er twee Conservatieve parlementsleden uit onvrede met de regering de partij verlaten, heeft Johnson ondanks de gedoogsteun van de Noord-Ierse Unionisten geen meerderheid in het Britse Parlement.
Het is niet ondenkbaar dat Johnson zelf nieuwe verkiezingen uitschrijft en hoopt om zelf steviger in het zadel te komen, al zal hij dat voor eind oktober georganiseerd moeten krijgen.
De kersverse voorzitter van de Liberal Democrats Jo Swinson heeft intussen al een motie van wantrouwen ingediend, zich beroepend op het feit dat er in het Lagerhuis onvoldoende steun heerst voor een no-deal brexit.
Als een meerderheid van het parlement haar – tegen de verwachtingen in – steunt, dan wordt Johnson misschien wel de kortst zittende premier van het Verenigd Koninkrijk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
