Na de extreme hitte: hoe kunnen we onze infrastructuur aanpassen?

Het leek de afgelopen dagen wel alsof niets nog naar behoren werkte in dit land. Treinen die blokkeren en zonder airco vallen, een kusttram die wordt stilgelegd en betonplaten op de E313 die omhoog komen. Allemaal te wijten aan de voor onze contreien extreme hitte. 

Extreem was de hitte zeker, maar volgens het KMI gaan we dit soort weer vaker krijgen. Dat beseffen ze ook bij De Lijn, dat de voorbije dagen behoorlijk wat problemen had door de hitte. Zo werden oude tramstellen zonder airco, de PCCt-trams, op stal gehouden. Wat zorgde voor vertragingen. Er kwamen ook heel wat klachten over de hitte binnen in bus - en tramstellen. 

De airco en klimaatbeheersing in de huidige toestellen is gewoon niet bestand tegen dit soort extreme hitte, zegt Sonja Loos, woordvoerder bij De Lijn. “Zeker niet als een bus of tram nog eens vaak moet stoppen, waardoor telkens een walm hete lucht binnenkomt.”

De Lijn is zich wel degelijk bewust van het probleem. “De klimaatverandering en de voorspelling op extremer weer is inderdaad een aandachtspunt”, zegt Loos. “Het gaat niet alleen over hitte natuurlijk, ook extreme koude zorgt voor problemen. Bij onze bussen bijvoorbeeld willen we bij de nieuwe bestellingen rekening houden met extreem weer. In het lastenboek gaan we criteria laten opnemen die ons in staat moeten stellen beter aangepast te zijn.”

Welke criteria precies, daar wordt nog volop over nagedacht. Dat kan gaan over betere airco- en koelingssystemen, maar ook stuurcabines die beter afgeschermd zijn en een oplossing voor het oververhit geraken van onderstellen bij stilstaande trams. “We kunnen natuurlijk niet in één keer al onze toestellen veranderen”, zegt Loos. “Zo’n bus gaat ook al snel 10 tot 15 jaar mee en nieuwe criteria invoeren kan ook alleen bij nieuwe bestellingen. Het zal dus nog een hele poos duren vooraleer alle toestellen zover zijn. Maar we houden wel degelijk de vinger aan de pols.”

Trein zonder airco

De problemen met de kusttram donderdag zijn dan weer moeilijker op te lossen. Daar was het probleem dat de bovenleiding uitzet door de hitte en begon door te hangen, waardoor er een slecht contact was met de pantograaf, de vork boven op de tram. Verder rijden was gewoon te gevaarlijk. En dus werd de hele kusttram op een van de drukste dagen van het jaar geannuleerd.

Ook bij het spoor kennen ze het probleem van uitzettende bovenleidingen en sporen. “Je leert het op de middelbare school in de les fysica: metaal zet uit bij hitte en krimpt bij koude”, zegt Thomas Baeken van Infrabel. “De treinsporen in België zijn afgeregeld op een temperatuur van 25 graden. Alles wat daarboven zit, zorgt voor een druk op de sporen. In de sporen zitten wel zogenaamde uitzettoestellen. Die vangen een deel van die druk op. Maar om u een voorbeeld te geven: donderdag werd er in Brussel-Noord een temperatuur op de sporen gemeten van 55 graden. Dat is gewoon extreem hoog.”

Idem voor de bovenleidingen. Die zijn afgeregeld op 15 graden. Als die uitzetten omdat het warmer is, kan zo’n leiding gaan doorhangen en in contact komen met de stroomdraden waardoor er een kortsluiting kan ontstaan. Bij een treintoestel dat geen stroom meer krijgt via de bovenleiding, werkt onder andere de airco niet meer. 

Infrabel gaat nu analyseren wat er moet gebeuren om beter voorbereid te zijn op extreme temperaturen. Al is dat niet eenvoudig, meent Baeken. “Je kan de sporen bijvoorbeeld afregelen op 30 graden en de bovenleidingen op 20 graden om minder problemen te hebben op hittedagen. Maar dan kan je mogelijk meer problemen krijgen in periodes van extreme koude. In een warm land als Australië gaat dat afregelen makkelijker, omdat er niet zulke grote schommelingen zijn. Wij moeten dus goed nadenken over hoe we eventueel ingrijpen.”

Beschadigd wegdek

Niet alleen het openbaar vervoer had het moeilijk, met heel wat ontevreden reizigers tot gevolg – verschillenden van hen moesten zelfs afgevoerd worden naar ziekenhuizen. Ook het wegdek kwam omhoog door de hitte. Op de E313 in Diepenbeek raakten daardoor meerdere wagens beschadigd. Oorzaak van het euvel: de hitte doet de voegen tussen betonplaten uitzetten, waardoor de platen als een soort van vulkanische eruptie naar boven geduwd worden. “Het gaat hier om betonplaten die in de jaren 70 werden gelegd”, legt Veva Daniels van Wegen en Verkeer uit. “Beton is duurzamer dan asfalt, maar destijds werd een andere methode om de platen te leggen gebruikt dan nu het geval is. Met de oude methode is er meer risico op dergelijke problemen. Nu veel minder.”

Betonplaten die volgens de oude methode zijn gelegd, zijn nog overal in Vlaanderen te vinden. Vooral in Vlaams-Brabant en op heel wat gewest- en lokale wegen. Die platen allemaal vervangen, is een heel karwei. Al is ook Wegen en Verkeer aan het bekijken wat er kan gebeuren. Daniels: “Een oplossing kan zijn om meer wegen aan te leggen in de zomerperiodes, omdat die later minder zullen uitzetten en dus minder snel opstuiken.”

In Nederland hadden enkele gemeenten nog een andere oplossing. Ze lieten de strooidienst zout strooien op het verhitte asfalt. Want naast ontdooien, doet zout ook afkoelen.