Oordeel in "sampling"-zaak van Kraftwerk: muziek gebruiken mag enkel met toestemming, tenzij ze onherkenbaar is
Het Europees Hof van Justitie heeft uitspraak gedaan in een zaak over auteursrecht die al 20 jaar aansleept, van de Duitse groep Kraftwerk tegen twee producers, Pelham en Haas. Oordeel van het Hof: muziek "samplen" (hergebruiken) mag enkel met toestemming, tenzij het fragment zo wordt veranderd dat het anders klinkt dan het origineel. Volgens de enen is dit een overwinning voor Kraftwerk; anderen zeggen dat Pelham en Haas de pluim op hun hoed mogen steken. Hoe dan ook kan dit gevolgen hebben voor al die groepen of dj's die muziek "samplen".
Het gewraakte liedje heet “Nur mir”, in 1997 gezongen door Sabrina Setlur en geproducet door Moses Pelham en Martin Haas. Kraftwerk, pionier van de elektronische muziek, zegt dat Pelham en Haas ongeveer twee seconden van het ritme van "Metall auf Metall" (1977) elektronisch hebben gekopieerd, "gesampled" dus, en die in een doorlopende herhaling onder het nummer "Nur mir" hebben gezet. Hier kunt u beide nummers vergelijken. Eerst "Nur mir", daarna "Metall auf Metall".
Europese uitspraak ten gronde
Twee leden van Kraftwerk stapten naar de rechter, omdat ze vonden dat hun auteursrecht geschonden was. Na enkele Duitse rechtszaken werd de vraag doorgespeeld aan het Europees Hof van Justitie en dat heeft nu een principiële uitspraak gedaan.
Ten eerste: "samplen" (een muziekfragment hergebruiken in een nieuw nummer) zonder toestemming kan een inbreuk zijn op de rechten van een producer, oordeelt het Europees Hof. Toestemming geven is dus een must. Volgens de Duitse wet is dat niet nodig, maar die Duitse wet strookt niet met de Europese wetgeving, volgens het Hof. Daarmee lijkt het Hof tegemoet te komen aan de eis van Kraftwerk.
Ten tweede: als het muziekfragment zodanig gewijzigd is dat het niet meer herkenbaar is, dan worden er geen rechten geschonden, vinden de rechters. Dat wordt dan weer door producers Pelham en Haas als een overwinning gezien.
Verschillende meningen dus over deze principiële uitspraak. De vraag blijft immers: is het gesamplede fragment een letterlijk citaat of hebben Pelham en Haas hun artistieke vrijheid benut, het fragment wezenlijk veranderd, zodat het onherkenbaar is, en was toestemming dus niet nodig?
"Daarover zal de Duitse rechter moeten oordelen. Het Europees Hof heeft enkel een onderscheid gemaakt tussen een herkenbare en een niet-herkenbare sample," zegt Stefaan van der Jeught van het Europees Hof van Justitie.
Producers en dj's: vraag altijd toestemming
"Sampling" is wijd verspreid in de hedendaagse muziek, zowel op plaat als live door dj’s. Maar de regel is dat dat nooit gebeurt zonder toestemming van de rechthebbende, "clearance" in het vakjargon.
Op de website van Poppunt luidt het advies aan muziekmakers bij ons: “Volgens de letter van de wet mag je nooit samplen zonder toestemming van of een vergoeding voor de rechthebbenden. Hoe lang de sample die je gebruikt ook is, in principe heb je altijd toestemming nodig.”
Toch blijken de Vlaamse dj's daar niet altijd van op de hoogte te zijn, bevestigt Lucas Declercq, juridisch adviseur bij Poppunt. "We merken dat er veel onduidelijkheid is bij dj's en producers, ze vallen uit de lucht wanneer we zeggen dat er voor sampling toestemming gevraagd moet worden. Ze maken muziek vanuit hun slaapkamer maar hebben geen idee welke gevolgen dat soms kan hebben". Al benadrukt Declercq dat er wel degelijk een verschil is tussen de theorie en de praktijk. Niet elke producer die drie noten heeft gebruikt uit een ander liedje zal worden aangeklaagd, maar Declercq raadt de Vlaamse dj's toch aan om op safe te spelen: "Vraag toestemming, zowel aan de auteur als aan het label."
Hier onder: "Nur mir" van Sabrina Setlur en "Metall auf Metall" van Kraftwerk: