Toerisme naar Litouwen stijgt fors dankzij televisiereeks "Chernobyl"

Ook in de buurt van Tsjernobyl en de vlakbij gelegen spookstad Pripyat bestaat er al jaren een bizar soort half-officieel en niet geheel ongevaarlijk ramptoerisme. Na de reeks "Chernobyl" verschuift dat toerisme van Oekraïne naar Litouwen. Toen dat Baltische land, tot 1991 deel van de Sovjet-Unie, in 2004 lid werd van Europa, was de sluiting van de centrale van Ignalina, niet ver van hoofdstad Vilnius, een voorwaarde tot toetreding. De sloop is gepland voor 2030...

In 1986 bereikte de nucleaire neerslag ook de Baltische staten. Trouwens, toen wetenschappers in Moskou de eerste verhoging van radio-actieve aanwezigheid in de lucht vaststelden, dachten ze dat de ramp had plaatsgevonden in de centrale van Ignalina. Het Tsjernobyl-prototype stond model voor een hele reeks installaties, in de Sovjet-Unie, en in een paar bevriende landen als Iran. Enkele draaien nog, weliswaar na aanpassingen om een nieuwe ramp te vermijden.   

Niet alleen zweefden radio-actieve deeltjes over Litouwen in 1986, duizenden arbeiders werden naar Tsjernobyl gestuurd om daar de rotzooi op te ruimen. Velen van hen overleden kort na de werkzaamheden. Maar vandaag brengt Tsjernobyl op in Litouwen. Tot vorig jaar kwamen er gemiddeld zowat 2000 atoomtoeristen naar Ignalina en Vilnius, waar ook de woonblokken van hetzelfde type zijn als in Pripyat. Na de HBO-reeks verdubbelde dat aantal. En de vraag blijft stijgen. 

De meeste toeristen bezoeken eerst het KGB-museum in Vilnius, het voormalige hoofdkwartier van de gevreesde geheime dienst, waar enkele ondervragingsscènes van de reeks werden opgenomen. Van daar gaat het naar een grijze Sovjet-woonwijk uit de jaren 80. Veel inwoners van Vilnius vinden het vreemd dat deze toeristen de barokke monumenten en kerken in de oude stad links laten liggen om die volgens hen troosteloze relieken van een somber tijdperk te bekijken.

Uiteindelijk rijden de toeristen naar het 160 kilometer verder gelegen Ignalina aan de grens met Rusland voor een gegidst bezoek van 3 uur. Daar hebben ze bijna 70 euro voor over. In de centrale dragen ze speciale beschermkledij en een stralingsmeter. Fotograferen, telefoneren, twitteren, eten en drinken zijn verboden. Hoogtepunt van het bezoek is de "rode knop" om de centrale uit te schakelen bij gevaar. Die beruchte knop deed net het tegenovergestelde in Tsjernobyl. 

De serie geeft ook inspiratie aan andere filmmakers om naar Vilnius te komen. Die filmploegen brachten het land al zeker 45 miljoen euro op. Bewoners van Litouwen hopen dat het geld onder meer naar overlevers van Tsjernobyl zal gaan. Want veel mensen die ziek werden na hun taak bij de ontplofte centrale, zijn nadien nauwelijks geholpen of vergoed. 

De reeks "Chernobyl" komt in het voorjaar op Canvas. Hieronder ziet u het verslag in "Terzake" op Canvas over het bezoek van Stefan Blommaert aan Ignalina in 2004.