Hoge Raad voor Justitie: “Selectie en controle van bewindvoerders moet beter. Risico op misbruik en fraude”

Mensen met een ernstige ziekte, mentale beperkingen of verslavingen kunnen door een vrederechter ‘onder bewind’ worden geplaatst. Dit betekent dat ze niet meer in staat zijn om zelf beslissingen te nemen over geld of andere belangrijke zaken. De vrederechter stelt voor hen een bewindvoerder aan, die dergelijke beslissingen in hun plaats neemt. Dat kan iemand uit de nabije omgeving van de beschermde persoon zijn, maar vaker wordt een professionele bewindvoerder aangesteld. En die wordt niet altijd even goed opgevolgd, blijkt na een audit van de Hoge Raad voor Justitie. 

In België staan zo'n 113.000 mensen onder bewind van ongeveer 32.000 bewindvoerders. De meeste van hen zijn advocaten. Het organiseren en controleren van bewindvoeringen maakt het grootste deel uit van het takenpakket van vrederechters. Volgens de HRJ gebeurt de selectie van professionele bewindvoerders echter "zonder duidelijke criteria en op basis van intuïtie. En dat houdt risico’s zoals misbruik en fraude in.”

“Binnen de Hoge Raad is er de mogelijkheid om klacht neer te leggen” vertelt Christian Denoyelle van de Hoge Raad voor Justitie tegen VRT. “We zien het aantal klachten ook stijgen. Hoe dat komt? Steeds meer mensen hebben een bewindvoerder maar er is ook een extern meldpunt. Er is een grotere gevoeligheid. De meeste klachten gaan gelukkig niet over misbruik. Wel over bijvoorbeeld over iemand die klaagt dat hij te weinig leefgeld zou krijgen van zijn bewindvoerder. Of dat de vrederechter zijn dossier te weinig zou opvolgen.”

De Hoge Raad roept de minister van Justitie onder meer op om voorwaarden waaraan professionele bewindvoerders moeten voldoen, vast te leggen.
Bovendien moet volgens de wet voorrang gegeven worden aan familiale bewindgevers, maar uit de audit blijkt dat in de meeste gevallen om uiteenlopende redenen wordt gekozen voor professionele bewindvoerders. "Het is dan ook belangrijk om de obstakels bij de aanduiding van familiale bewindvoerders weg te werken", zegt de Hoge Raad.

Voorts merkt de Hoge Raad op dat de vredegerechten hun eigen organisatie niet aanpassen, hoewel de werklast stijgt. Bovendien zijn er grote verschillen in de aanpak en de kwaliteit tussen de verschillende kantons en arrondissementen, en is daar te weinig aandacht voor. "Werk samen over de arrondissements- en kantongrenzen heen en zorg dat goede praktijken en ideeën voor vernieuwing en verbetering doorstromen", zegt de HRJ. Dat vergroot niet alleen de duidelijkheid voor te beschermen personen en bewindvoerders, de dossiers zullen tussen de vredegerechten onderling ook makkelijker uitwisselbaar zijn. "Dit maakt het mogelijk om grote verschillen of schommelingen in de werklast gemakkelijker op te vangen."

In totaal formuleert de HRJ in haar rapport veertig aanbevelingen. Die zijn niet alleen gericht op de vredegerechten, maar ook op de wetgever, de minister van Justitie, het college van hoven en rechtbanken en de korpschefs.

Sp.a-voorzitter John Crombez reageert op de bevindingen van de HRJ:  “Er moet dringend een maximum komen op het aantal dossiers die een advocaat mag opvolgen. Wie al kwetsbaar is, verdient een goede, persoonlijke opvolging.”

Hij pleit net zoals de HRJ ook voor strengere criteria voor bewindvoerders. “De nieuwe minister van Justitie moet zo snel mogelijk een koninklijk besluit invoeren dat algemene selectiecriteria oplegt”, aldus Crombez. “Als de regeringsvorming te lang op zich laat wachten, moet er desnoods een initiatief vanuit het parlement komen.”

Ook de opvolging van professionele bewindvoerders moet beter. “Bij een negatieve evaluatie moeten ze hun recht tot uitoefenen van deze opdrachten kunnen verliezen”, zegt Crombez. De politicus treedt de Hoge Raad ook bij wat betere ondersteuning van familiale bewindvoerders betreft.