‘In een regering met N-VA verliezen we onze geloofwaardigheid’: sp.a (alweer) intern verdeeld

Crombez briefte woensdagavond zijn lokale afdelingsvoorzitters en parlementsleden over de Vlaamse en federale onderhandelingen. Het was de tweede keer sinds de verkiezingen dat de vergadering samenkwam. De partijvoorzitter probeert zo ook ‘de basis’ op de hoogte te houden van wat zich in Brussel allemaal afspeelt.

De basis zet het licht alvast op groen voor Crombez om verder te onderhandelen over Vlaamse en federale regeringsdeelname. Afhankelijk van de uitkomst van die gesprekken zullen de socialisten later beslissen of ze meestappen in een regering. Op Vlaams niveau kan die vraag zich wel al behoorlijk snel stellen. Formateur Bart De Wever (N-VA) zou eerstdaags zijn voorkeur kenbaar maken: opnieuw centrumrechts met Open Vld en CD&V of Bourgondisch met Open Vld en sp.a.

Geloofwaardigheid

Voor heel wat socialisten is Vlaams meebesturen quasi ondenkbaar. Daarvoor staat de N-VA ideologisch te ver af van het eigen gedachtegoed, luidt het. “We moeten ons profiel meer bewaren en bewaken, en dat kan in de oppositie beter”, zegt Vlaams Parlementslid Ludwig Vandenhove (sp.a).

Dat in Antwerpen wel een Bourgondische coalitie is gevormd na de lokale verkiezingen in oktober 2018, is voor deze strekking geen argument. ’t Stad is Vlaanderen niet. Wie op Vlaams niveau een combine aangaat met N-VA, zet het voortbestaan van de hele sp.a op het spel. Vilvoords burgemeester Hans Bonte beaamt: “In een regering met N-VA verliezen we al onze geloofwaardigheid.” Bruno Tobback is er haast zeker van dat die Bourgondische coalitie geen kans maakt. “Ik denk ook niet dat De Wever dit overweegt.”

Daarbij wordt verwezen naar de krappe meerderheid van een Bourgondische coalitie in het Vlaams Parlement. Die heeft voor gemeenschapsmateries maar twee zetels op overschot, en voor gewestelijke materies zelfs maar één. Dit betekent dat niet één socialist of Vlaams-nationalist straks mag dwarsliggen.

Vette vissen

Elders wordt de Antwerpse paars-gele coalitie net wel gebruikt als argument om op het Vlaamse niveau de onderhandelingen met De Wever een kans te geven. Antwerps schepen Tom Meeuws: “Als we een lijst met doorbraken uit de brand kunnen slepen, waarom zouden we dan de gesprekken met N-VA niet opstarten? Een beetje symmetrie tussen Antwerpen en Vlaanderen zou ons ook wel goed uitkomen.”

Deze ‘realisten’ menen dat Crombez best helemaal tot het gaatje onderhandelt met N-VA. Zij doen de tegenkanting van Tobback af als een ‘ultieme persoonlijke strijd’ met Crombez. De Oostendenaar en Leuvenaar vochten een maandenlange vete uit over het voorzitterschap. Steve Vandenberghe, Vlaams Parlementslid en intimus van Crombez: “Tobback roept in de woestijn. Hij verkondigt niet wat er bij de basis leeft. De mensen hebben ons verkozen om verantwoordelijkheid te nemen.”

Als sp.a genoeg vette vissen kan binnenhalen – rond mobiliteit, welzijn, klimaat en kinderarmoede – dan moet de partij het overwegen om ja te zeggen tegen een Bourgondisch huwelijk, vindt Steve Vandenberghe. De sp.a-lijsttrekkers hebben de laatste weken alvast meermaals samengezeten om de ondergrens van de partij voor het regeerakkoord te bepalen. De basis heeft die nu nog duidelijker afgelijnd. “Maar wat is het alternatief? Nog eens vijf jaar oppositie voeren tegen centrumrechts, met Groen en PVDA in onze nek?”, reageert een socialist.

Doorwegen

Wat ook meespeelt, is het federale steekspel. Ook hier bevindt sp.a zich in een moeilijke positie. Eigenlijk wil de sp.a er graag in de oppositie, daar is de federale ploeg ook voor gebouwd. Het is een mix van kopstukken – Joris Vandenbroucke, Crombez zelf en Yasmine Kherbache – en nieuwkomers. Alles wat naar ‘de oude sp.a’ ruikt, de machtspartij, is weggeboend. Ex-ministers zoals Johan Vande Lanotte en geliefde dinosauriërs zoals Dirk Van der Maelen hebben het halfrond verlaten.

De verkiezingsuitslag van 26 mei maakt echter dat de sp.a, ondanks een nieuwe nederlaag, zo goed als zeker is van federale bestuursdeelname. In paars-groen-geel, paars-groen én een noodregering zonder de Vlaamse-nationalisten is sp.a nodig. Regeringsdeelname is dan een gedwongen cadeau. “Je kan als sp.a dan ook moeilijk gaan zeggen: wij kiezen voor de oppositie”, vertelt een hooggeplaatste sp.a’er.

De federale situatie maakt dat, voor sommige socialisten, het toch ook maar beter is om te proberen op het Vlaamse niveau in te breken. Federaal besturen en Vlaams in de oppositie: dat zou de partij in een spreidstand brengen, luidt het. Tobback is het daar niet mee eens. “Federaal kunnen wij straks, samen met de PS, veel meer doorwegen op een aantal sleuteldossiers, zoals de pensioenen en de sociale zekerheid.”

Neen, maar...

En de voorzitter, wat denkt die? Crombez hult zich al enkele weken in stilzwijgen. Hij staat voor de fundamentele keuze tussen het algemeen belang of dat van de partij. Naar verluidt heeft Crombez met bovenmatige interesse de analyse van de verkiezingsuitslagen door de KU Leuven en VUB gelezen. Daaruit blijkt dat zowel Vlaamse als Waalse kiezers het de traditionele partijen vooral kwalijk nemen dat ze niet besturen. Dat ze niet voor oplossingen zorgen maar in partijpolitieke stratego blijven steken. 

Een socialist: “Michel I is afgestraft. Er zaten dan misschien alleen centrumrechtse partijen in, maar het was een vechtkabinet. Dat terwijl het diverse kabinet-Di Rupo I standhield, omdat die ploeg na een crisis van 541 dagen gevormd werd vanuit het idee: laten we nu gewoon besturen.”

Ook sp.a-belofte Conner Rousseau denkt er zo over. “De partij is verdeeld over wat we moeten doen. Na de verkiezingen was ik ronduit tegen een regeringsdeelname, nu zeg ik: ‘neen, maar’. De mensen willen dat we niet opnieuw 541 dagen stilstaan. Zij zijn niet bezig met wie het met wie doet in de Wetstraat. Daarvoor is er Temptation Island.”