De nieuwe Britse regering lijkt een bewind-Thatcher 2.0
De nieuwe Britse regering lijkt een bewind-Thatcher 2.0. Compleet met radicale, strijdlustige en libertaire adviseurs.
Norman Stone was de lievelingshistoricus van Margaret Thatcher en medegrondlegger van de eurosceptische denktank Bruges Group. Stone stierf eerder deze zomer op 78-jarige leeftijd, een paar weken voordat Boris Johnson het premierschap aanvaardde. De erfenis van de door Britse progressieven zo verafschuwde rebel Stone bestaat niet alleen uit een kast vol boeken en een reeks anekdotes over zijn hedonistische bestaan in Oxford, maar ook uit Dominic Cummings.
Deze 47-jarige oud-student van Stone is als stafchef van Boris Johnson nu de belangrijkste man in 10 Downing Street. Johnson zweert bij de anti-autoritaire zonderling, die door oud-premier David Cameron werd omschreven als een carrièrepsychopaat. Toen Johnson hem benaderde, stelde Cummings een eis: ik ben de baas.
In 2016 was Cummings de strateeg achter de succesvolle Leave-campagne bij het brexit-referendum. Hij heeft nu twee doelen. Hij wil enerzijds koste wat het kost de brexit erdoor drukken, de voltooiing van zijn project. Daarnaast wil hij de parlementsverkiezingen winnen door te focussen op drie zaken: meer geld voor de zorg, harde strijd tegen criminaliteit en het beheersen van immigratie. Mocht het tweede EU-referendum er komen, dan is hij ook daar klaar voor: inspelend op het thema verraad is het behalen van een overwinning zijns inziens makkelijker dan in 2016. Wijn en bier zijn de arbeidsvitaminen voor zijn campagneteam.
Cummings, opgeleid aan een kostschool in Noordoost-Engeland, wordt al jaren gedreven door een afkeer van de gevestigde orde, van het ambtenarenapparaat dat het land als een kaste zou besturen met politici als hulpeloze passanten. Dat het establishment zo gekant is tegen de brexit, bewijst in zijn ogen slechts zijn gelijk en geeft hem een extra motivatie. De brexit is voor hem een hulpmiddel bij de wedergeboorte van het land, een poging uit de greep te geraken van de protectionistische eurocratie. Het heeft geen zin, zo denkt hij in de trant van Thatcher, om wel de gevestigde orde in eigen land te verslaan, maar niet die in Brussel.
Die anarchistische inslag is naast bij Cummings ook aanwezig bij andere ‘speciale adviseurs’ (spads genoemd) die Johnson heeft aangetrokken. Zo is Danny Kruger aangesteld als zijn privésecretaris. Deze Conservatief is tien jaar geleden door toenmalig partijleider Michael Howard ontslagen na een pleidooi voor ‘creatieve vernietiging van de publieke dienstverlening’. Ook zijn er belangrijke functies voor leden van de TaxPayers’ Alliance, die een lobbygroep die pleit voor lagere belastingen. Directeur Matthew Elliot was ook een van de leidende mensen bij de brexitcampagne. De regering-Johnson lijkt zo op een reünie van referendumveteranen.
Thatcher
De situatie doet denken aan de jaren 80, toen Margaret Thatcher een groep ‘gelovigen’ om zich heen verzamelde. Alles moest radicaal anders volgens de strijdlustige premier. Dat sommige van haar adviseurs een verleden hadden als communist, was geen toeval. Thatcher noemde zichzelf eens gekscherend ‘een bolsjewiek’. Haar voornaamste tegenstanders zaten binnen de partij: de vertegenwoordigers van de gevestigde orde. Ook Boris Johnson krijgt nu vooral tegenstand van partijcoryfeeën als John Major, Chris Patten en Michael Heseltine.
Revolutionair denken is ook aanwezig bij Munira Mirza, Johns hoogste beleidsadviseur. In de jaren 90 was zij betrokken bij de Communistische Partij en bij het tijdschrift Living Marxism, waar de Brits-Hongaarse socioloog Frank Furedi aan het hoofd stond. LM zou, na een beruchte lasterzaak rond de eeuwwisseling, een nieuw leven krijgen als Spiked. Dit webzine, mede gefinancierd door het libertaire Charles Koch Institute, heeft zich ontwikkeld tot een gezelschap van tegendraadse libertariërs, dat strijdt voor de vrijheid van meningsuiting, voor de brexit en tegen de ‘betuttelstaat’.
De 41-jarige Mirza , een dochter van Pakistaanse immigranten, staat kritisch tegenover een actief diversiteitsbeleid, is voorstander van private financiering van de kunsten en meer in het algemeen voorstander van een kleine rol voor de overheid. De brexit is voor haar een internationale missie, een kans om de banden aan te halen met niet-Europese landen. Dat is een duidelijke keuze voor het Angelsaksische in plaats van het continentale model.
De vooruitgeschoven pion van de libertariërs in het kabinet is Liz Truss, de minister van Internationale Handel die zich profileert als de beschermheilige van de Uber-, Airbnb- en Amazon-maatschappij.
Hoe staat Johnson in dit alles? Hij heeft zorgvuldig een imago van vrijbuiter opgebouwd, de man die in veredelde zwembroeken aanschoof bij persconferenties in Brussel, die met een Che Guevara-horloge om de pols George W. Bush interviewde en die het vrije huwelijk in de praktijk bracht. Meer dan broederschap en gelijkheid is vrijheid de kern van zijn politieke visie. De brexit was voor hem zeker een middel om de macht te grijpen, maar langzamerhand wordt duidelijk dat hij veel meer ambieert, dat het veranderen van het land naar zijn evenbeeld zijn echte missie is. Een blik op zijn coterie van revolutionaire raadgevers zegt genoeg.