De Belgische F-16’s: bijna afgedankt, maar eerst nog een update

Vorig jaar besliste de Belgische regering om de Belgische F-16-vloot te vervangen door 34 nieuwe F-35's van het Amerikaanse Lockheed Martin. Die vervanging gebeurt gefaseerd in de loop van de jaren 2020, waardoor de F-16's uiteindelijk nog een klein decennium zullen rondvliegen. Voor de luchtmacht is het dan ook zaak de toestellen nog enkele jaren op topniveau te houden, en te garanderen dat ze hun taken naar behoren uitvoeren.

Een van die mogelijke taken is het dragen van kernbommen. Het is een publiek geheim dat op de luchtmachtbasis van Kleine Brogel zo’n tien tot twintig Amerikaanse kernbommen bewaard worden. Ons land heeft niet de bedoeling om die daadwerkelijk in te zetten, maar beschikt wel over de capaciteiten om dat te doen. Het maakt deel uit van de nucleaire afschrikkingspolitiek van de NAVO. 

Op dit moment moderniseren de Amerikanen hun arsenaal aan B-61-kernbommen. Om het nieuwe type te kunnen vervoeren, krijgen ook de Belgische gevechtsvliegtuigen een update. Dat valt af te leiden uit het “Material management plan F-16”, een intern Defensie-document waarin de toekomstige aanpassingen aan de F-16's worden opgelijst. Het plan stamt uit 2017, maar is volgens bronnen nog steeds relevant.

Modificaties

In de tweede fase van de geplande werken wordt melding gemaakt van “DCA”. Dat is een afkorting voor “Dual Capable Aircraft”, waarmee wordt verwezen naar de mogelijkheid om zowel conventionele als nucleaire wapens te vervoeren. 

“Het is veilig om te stellen dat die verwijzing gaat over de vernieuwing van de B61-bommen”, zegt Ko Colijn, voormalig directeur van het Nederlandse defensie-instituut Clingendael. “De Belgische F-16 zal nog een tijdje met de nieuwste versie van dat wapen moeten vliegen. En dan heb je ook een reeks modificaties aan het vliegtuig nodig.” Ook de Amerikaanse kernwapenexpert Hans Kristensen bevestigt dat. Het lijdt volgens hem geen enkele twijfel dat de F-16's het nieuwe type kernbom moet kunnen vervoeren, en dat daar technische aanpassingen voor nodig zijn. “De oude B-61 was een analoog wapen, de nieuwe is digitaal.”

Defensie wil over de verwijzing naar “DCA” en de modernisering van de kernwapens geen commentaar kwijt. Over het material management plan wordt aangestipt dat de timing niet langer klopt. Een en ander betekent dat de DCA-upgrades vermoedelijk tussen 2020 en 2022 gepland uitgerold worden.

Een hooggeplaatste F-16-expert binnen de luchtmacht wil evenmin bevestigen dat de F-16's updates krijgen voor het dragen van de Amerikaanse wapens. Maar: “als onze vliegtuigen die bommen zouden moeten dragen, zouden er inderdaad aanpassingen nodig zijn”, klinkt het - bijvoorbeeld om te zorgen dat het toestel het wapen op de juiste manier herkent.

Weggesmeten geld 

Met de aanpassingsoperatie uit het plan, dat door een groep Europese landen gezamenlijk wordt gefinancierd, is volgens Defensie 28 miljoen dollar (25 miljoen euro) aan Belgisch geld gemoeid. Hoeveel daarvan naar de nucleaire component gaat, is onduidelijk.

Om welk bedrag het ook gaat, voor Kamerlid Melissa Depraetere (sp.a) is het “puur weggesmeten geld”. “Het is niet dat onze vliegtuigen vaak kernbommen vervoeren. De F-16's zijn volgens Defensie het verlengen niet meer waard, maar extra betalen om de nucleaire capaciteit in stand te houden kan wel.” Depraetere wijst daarnaast op een gebrek aan transparantie. “Ons land betaalt, en het parlement heeft daarom het recht om te weten welk budget daarvoor uitgetrokken wordt.”

Een hoge bron binnen de luchtmacht benadrukt dat ons land naar NAVO-normen te weinig investeert in Defensie, en dat dat ergens gecompenseerd moet worden. “We weten dat de opdracht die we niet mogen bevestigen of ontkennen, en waar we niet over mogen praten, ons in bepaalde fora veel inspraak geeft in belangrijke beslissingen.”