Nee, betaald vrijwilligerswerk bestaat niet

Woensdag verscheen er een artikel op de VRT-nieuwssite met als titel "Limburgse brandweer vreest tekort aan leidinggevenden". Hierin drukte de brandweercommandant van Noord-Limburg zijn vrees uit dat er in de toekomst een tekort aan  "brandweervrijwilligers" zal zijn. De vrees voor een tekort aan brandweermannen en -vrouwen is ongetwijfeld gegrond; in deze tijd mankracht rekruteren is geen eenvoudige opdracht meer. Zonder afbreuk te doen aan de ernst van het aangekaarte probleem, valt het te betreuren dat in het artikel steevast wordt gesproken over de "brandweervrijwilliger". 

Laten we het over een ding eens zijn: burgers die zich te goeder trouw inzetten voor gelijk welk maatschappelijk doel, verdienen respect en waardering. Het is daarbij niet van belang of men vergoed wordt of niet. Wanneer men echter een problematiek aankaart waarin men verwijst naar een specifieke groep, in dit geval de vrijwillige brandweerman of -vrouw, en vervolgens een oproep richt aan de overheid en de werkgevers om het vrijwilligerschap ervan beter te faciliteren, is het hanteren van een correcte terminologie wel essentieel. Alvorens afspraken te maken, is het goed van de hoed en de rand te weten. 

Vrijwilligerswerk bestaat uit onbaatzuchtig engagement waarvoor je enkel onkostenvergoedingen kan krijgen, maar niet voor je tijd betaald wordt. Het staat synoniem voor echte "reciprociteit". Vrijwilligers halen hun voldoening uit "helpen helpt", en doen hun taak "om niet". Zij verwachten dus geen onmiddellijke tegenprestatie. 

Een brandweervrijwilliger wordt wél vergoed voor zijn prestaties en daarmee is hij/zij per definitie geen vrijwilliger meer. De wetgever heeft met de introductie van het "verenigingswerk" wat dat betreft nooit onduidelijkheid laten bestaan. Het is altijd de bedoeling geweest om een statuut te creëren waarin prestaties konden worden vergoed. Sommigen zullen zeggen dat het hier in geen geval een marktconforme vergoeding betreft, maar dat doet niet ter zake. Het zijn geen vrijwilligers, maar "verenigingswerkers". 

Een Rode Kruisvrijwilliger wordt financieel niet vergoed voor de ingezette tijd. Dat is ook zo bepaald in de Vrijwilligerswet. De spraakverwarring over betaling creëert het risico dat gemotiveerde vrijwilligers hun motivatie verliezen, en dat geïnteresseerde kandidaat-vrijwilligers afhaken. Dit scenario willen we uiteraard vermijden. Onze vrijwilligers zijn stuk voor stuk onmisbaar om de missie van Rode Kruis-Vlaanderen te vervullen op het gebied van rampenbestrijding, zelfredzaamheid, bloedvoorziening en zorg voor kwetsbaren. Een nog erger scenario is ook mogelijk: het huidige vrijwilligersstatuut, waarin mensen bewust kiezen om niet betaald te worden, dat plaats moet ruimen voor een soort commercieel vrijwilligerswerk. 

Als grootste vrijwilligersorganisatie van Vlaanderen, is het onze taak en overtuiging dat het vrijwilligerschap in zijn zuiverste vorm het verdedigen waard is. Het is een schaars goed dat we moeten koesteren. Een beschaafde samenleving erkent het belang van inzet "om niet". De schijn ophouden dat er zoiets bestaat als "betaald vrijwilligerschap", is het zuiver vrijwilligerschap devalueren. Het zou fout zijn het verschil tussen verenigings- en vrijwilligerswerk als een louter semantische discussie te beschouwen.  

We moeten derhalve onze communicatie correct voeren en altijd het verschil maken tussen vrijwilliger en verenigingswerker. Niet onmogelijk. In het artikel zou het zo klinken: "We zouden heel graag in het volgende regeerakkoord een overeenkomst zien tussen de verenigingswerker, zijn werkgever en de brandweer….". Geef toe, dat bekt toch niet zo slecht.