Hoe rechts-nationalist Matteo Salvini Italië om zijn vingers windt en nu lijkt af te stevenen op het premierschap

De dag nadat de Italiaanse vicepremier Matteo Salvini zei dat hij het helemaal gehad heeft met de huidige regering en nieuwe verkiezingen wenst, tuimelden de Italiaanse kranten over elkaar heen in een poging de scenario’s voor de komende weken te voorspellen. Hoewel al die scenario’s flink van elkaar verschilden, was er toch ook een duidelijke gemene deler, namelijk: Matteo Salvini komt hoe dan ook als grote winnaar uit de bus.

Dat mag geen verrassing heten, want Salvini (46) is al tijden een van de succesvolste en meest besproken politici van West-Europa. Sinds hij minister van Binnenlandse Zaken is in een kabinet met de populistische Vijfsterrenbeweging, overvleugelt hij al zijn politieke tegenstanders volledig, zowel qua wetten die hij door het parlement weet te loodsen als in de publiciteit. Toch begon zijn opmars al veel eerder. Toen hij in 2013 de macht binnen de anti-migratiepartij Lega Nord overnam, stond de partij op 4 procent in de peilingen, inmiddels is dat zo’n 38 procent.

Leren luisteren

Als er inderdaad snel verkiezingen komen, zal hij waarschijnlijk gaan regeren met de nog rechtsere partij Fratelli d’Italia. Die regering zal naar verwachting nog strenger optreden tegen migranten, de belastingen verlagen tegen de wensen van de EU in en fors investeren in infrastructurele projecten.

Salvini, die naarmate zijn publiek rechtser is zelf ook rechtser wordt, werd geboren in een relatief welgesteld gezin in Milaan. Zijn vader werkte bij een chemisch bedrijf, zijn moeder als vertaler Duits. Hij was altijd al geïnteresseerd in de politiek. Zo sloot hij zich toen hij 17 was al aan bij de Lega Nord, een rechts-nationalistische partij waarvoor hij al drie jaar later zitting mocht nemen in de gemeenteraad van Milaan. Hij kapte zijn studie af om zich volledig op de politiek te kunnen storten. In de avonduren kluste hij bij als hoofdredacteur van het officiële radiostation van de partij: Radio Padania.

Daar, tijdens die eindeloze avondlijke uitzendingen over de Italiaanse politiek en alles wat daar mis mee is, leerde hij niet alleen spreken, hij leerde er vooral luisteren naar zijn electoraat. Hij voerde talloze telefoongesprekken met luisteraars over hun frustraties, ergernissen, angsten en hun wensen.

‘Basta €uro’

De Lega Nord was in die tijd vooral een partij die zich afzette tegen Rome en het zuiden van Italië – dat deel van het land dat volgens de meeste leden qua corruptie en criminaliteit meer op Afrika leek dan op Europa, zoals hun eigen geliefde noorden van het land. Toen Salvini in 2004, op 31-jarige leeftijd, in het Europees Parlement terechtkwam, was hij ook nog redelijk pro-Europees; dit was immers de plek waar zijn eigen geboortegrond thuishoorde.

Maar in de tien jaar dat hij in Brussel werkte, kwam hij er gaandeweg achter dat de realiteit weerbarstiger was. Toen hij vervolgens in contact kwam met eurosceptici als Marine Le Pen, wisselde hij definitief van standpunt. In 2013 noemde hij de euro op een campagnebijeenkomst een ‘misdaad tegen de menselijkheid’, en een van de slogans waarmee hij in die eerste jaren als partijleider furore maakte, was ‘Basta €uro’.

Migratie

Zeer belangrijk voor Salvini’s opkomst was de migratiecrisis, die zich in die jaren richting Italië begon te bewegen. Salvini zag hoe het onderwerp begon te leven onder zijn volk en besloot er actie tegen te ondernemen. Het belangrijkste onderwerp binnen zijn partij werd vanaf nu de strijd tegen migratie en de Brusselse elite die Italië weigerde te helpen bij dat probleem. Hij veranderde zijn partijslogan naar: ‘Italianen eerst’ en verwijderde het woord ‘Nord’ uit de partijnaam. De Lega was niet langer een club die autonomie voor het noorden nastreefde, maar een partij die opkomt voor heel Italië.

Ondertussen was Salvini getrouwd met een journaliste, met wie hij een zoon kreeg, scheidde van haar, kreeg een dochter bij een andere vrouw, kreeg weer een nieuwe relatie met een populaire Italiaanse tv-presentatrice, tot ze hun breuk eind vorig jaar bekendmaakten via Instagram.

Salvini bleek te druk om een fatsoenlijke relatie te onderhouden. Niet dat hij al zijn tijd doorbracht op zijn ministerie – halverwege 2019 was hij slechts 17 volledige werkdagen op zijn kantoor geweest – hij was vooral druk met zijn campagne, die ook na de verkiezingen gewoon bleef doorlopen. Tegenover de 17 dagen op het ministerie stonden begin 2019 meer dan 220 campagne-evenementen, verspreid over het hele land. Overal sprak hij, afhankelijk van zijn publiek, in meer of minder rechtse bewoording over het migratieprobleem, overal werden flyers uitgedeeld met daarop ‘Salvini premier’, en overal nam hij ruim de tijd om met het publiek op de selfie te gaan.

Sociale media

Het leverde hem de bijnaam ‘Selfini’ op. Een van de belangrijkste redenen achter het stormachtige succes van Salvini is immers zijn uitgekiende socialemediastrategie. Alleen al dit jaar publiceerde hij meer dan duizend Facebookposts, die gezamenlijk ruim 20 miljoen likes, shares en comments oogssten. Ter vergelijking: zijn coalitiegenoot Luigi Di Maio van de Vijfsterrenbeweging – nota bene een partij die op internetfora geboren werd – moest het dit jaar doen met iets meer dan 9 miljoen likes, shares en comments.

Verreweg meeste posts gaan over de migratiecrisis, en de taal die hij daarbij bezigt doet zijn tegenstanders weliswaar gruwen, maar lijkt door steeds meer anderen in het politieke centrum getolereerd te worden, aldus de peilingen. De manier waarop vinden veel Italianen misschien niet zo netjes, maar dat Salvini opkomt voor hun belangen – dat hij de havens sluit voor migranten, de EU van repliek dient en illegale zigeunerkampen afsluit – tja, daar zijn ze het eigenlijk wel mee eens.