De Biesbosch in Nederland ontpopt zich tot het Wilde Westen van honingcowboys

“Als je hier je bijen neerzet, heb je wat te slingeren”, zegt boswachter Thomas Van der Es aan de Volkskrant. Met andere woorden: als een imker een bijenkast aan de rand van De Biesbosch installeert, een natuurpark bij het Nederlandse Dordrecht, is de buit binnen. Vlak buiten het gebied staan “honderden, zo niet duizenden bijenkasten”, vertelt Van der Es. “Er is totaal geen regulering.” 

Van der Es heeft het dan ook gehad met de zogenaamde ‘honingcowboys’, imkers die met hun bijen naar het natuurgebied trekken omdat er voor de beestjes veel voedsel is. De cowboys zijn niet alleen Nederlanders. Aan de nummerplaten te zien, zitten er ook Belgen en Duitsers tussen, vertelt de boswachter in Het Nieuwsblad. 

Aan de kasten is het nochtans niet af te leiden. Die worden tegen de regels in zonder naam en telefoonnummer neergepoot. “Ja, dit vind ik toch wel heftig”, zegt Van der Es, als hij plots op een verzameling van 150 kasten stoot. Hij vergelijkt de kasten, die soms met honderden bij elkaar staan, graag met wolkenkrabbers: “Een Manhattan voor insecten.”

Eldorado 

Dat de honingcowboys zo massaal naar De Biesbosch trekken, een erg waterrijk gebied op een dik uur rijden van Antwerpen, komt door de reuzenbalsemien. Die exotische bloem uit de Himalaya bloeit kort maar intens in de zomer en kleurt het gebied op sommige plaatsen helemaal roze. 

De Biesbosch is een goede omgeving voor de reuzenbalsemien, die tot in november kan bloeien. Stuifmeel vinden de bijen in de manshoge planten in overvloed. De diertjes vliegen met het stuifmeel aan hun pootjes dan retour naar de kasten. “Soms zijn ze zo zwaar dat ze moeite hebben om te vliegen”, zegt Van der Es. 

Omdat de bijen er hun gading vinden, is het natuurgebied ook een eldorado voor imkers. Maar de toevloed aan de honingbijen die ze daar loslaten, leidt tot concurrentie met de wilde bijen en andere insecten in het natuurgebied. Daarom wil Van der Es dat de honingcowboys worden aangepakt. “Als bijvoorbeeld een zeldzame zandbij uitsterft in De Biesbosch, hoe krijg je die dan terug?” 

Toestanden in De Biesbosch komen in ons land niet voor, maar experts bij ons herkennen de problematiek. De honingbijen, dieren die door mensen geteeld worden, gaan ook in Vlaanderen soms in concurrentie met hun wilde soortgenoten. “Het aanbod aan nectar is niet oneindig”, zegt Karel Schoonvaere, bijenonderzoeker aan de UGent. “De honingbijen kunnen veel druk leggen op de wilde bijen, waardoor het voor hen moeilijk wordt. Dat is een afweging die de laatste jaren meer aandacht krijgt, zeker onder wetenschappers. De imkers willen hun bijen zetten waar er veel voedsel is.” 

Sommige Vlaamse imkers trekken in het voorjaar bijvoorbeeld naar de koolzaadvelden in Noord-Frankrijk. Gele, wuivende velden, waar de zoemende zwevers zich te goed kunnen doen. “Dat geeft die bijen een goede boost om veel honing aan te maken”, zegt Schoonvaere. “Ze kunnen daar profiteren van een vroege nectarbron en worden er sterker van.” 

Als de imkers in Vlaanderen zich toch op een natuurgebied richten, dan levert dat weleens discussie op, horen we bij Natuurpunt. Vlaamse honingcowboys botsen soms met die natuurorganisatie of met het Agentschap Natuur en Bos. Het tweespalt gaat overigens verder dan het wel of niet mogen plaatsen van een kast. De acacia, zegt Pieter Vanormelingen van Natuurpunt, is zowat het symbooldossier. “De acacia is een goede honingbloem, maar is ook een sterk invasieve soort. Daarom willen we ze weg. Maar de acacia verwijderen ziet de imkerij niet zitten.”  

Die discussies worden veeleer sporadisch gevoerd, met losse imkers, zegt Vanormelingen. En vaak kan de natuurorganisatie niet veel doen. Als honingbijen in natuurgebieden zitten, dan is dat niet noodzakelijk omdat imkers er hun kasten plaatsen, maar omdat honingbijen een actieradius van enkele kilometers hebben. Ze vertrekken vanuit de tuin van een imker en vliegen het natuurgebied binnen. Daartegen staat Natuurpunt sowieso machteloos. “Maar je wilt dan ook geen extra kasten in natuurgebied zien.”

Afspraken 

Of er Vlaamse imkers zijn die naar Nederland rijden om hun bijen De Biesbosch op te sturen, kan de Vlaamse Imkersbond niet bevestigen. “In Vlaanderen zijn er op bepaalde plaatsen ook balsemienen in de bossen”, zegt voorzitter Chris Dauw. “De natuurorganisaties willen die weg, omdat het een invasieve soort is. Dat is niets nieuws onder de zon.” 

De imkers en de natuurorganisaties proberen wel naar elkaar toe te groeien. Er zijn al contacten en er staat binnenkort overleg gepland. “Links en rechts leven we op gespannen voet”, zegt Dauw. “Maar de bedoeling is om alles met elkaar uit te praten. Volgens mij is het ook niet bewezen dat honingbijen de andere insecten te veel beconcurreren. Maar we willen er goede afspraken over maken.”