Waarom escaleert protest in Hongkong, en bereidt China inval voor? 5 vragen en antwoorden

De onrust in Hongkong begon op 9 juni met de eerste massabetoging tegen een omstreden uitleveringswet. Die zou het mogelijk maken verdachten uit Hongkong uit te leveren aan China, waar het gerecht gecontroleerd wordt door de communistische partij. 

Hongkong is sinds 1997 weer een deel van China, maar heeft nog altijd zijn eigen rechtssysteem. Honderdduizenden mensen kwamen op straat, veel jongeren maar ook Hongkongers uit alle lagen van de maatschappij.

Maar toen gouverneur Carrie Lam een maand later de uitleveringswet "dood" verklaarde, kreeg ze de geest niet meer in de fles. De manifestaties, stakingen en protesten bleven doorgaan, met als algemene eisen minder inmenging van China, een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld, het ontslag van Carrie Lam - aangesteld door China - en echte democratische verkiezingen. 

Het voorbije weekend was er voor de tiende keer protest: er was een sit-in op de luchthaven en er waren demonstraties op verschillende plaatsen in de stad. Die werden zondagavond bijzonder gewelddadig uit elkaar geslagen, de politie achtervolgde de demonstranten tot in de metro en vuurde rubberkogels af vanop korte afstand. Daarbij verloor een jonge vrouw het zicht in een oog. 

Een deel van het geweld kwam naar verluidt van undercover­agenten die zich in het zwart hadden uitgedost, net als de betogers. De woede daarover was zo groot dat duizenden extra mensen naar de luchthaven afzakten, om "de wereld" te tonen wat er in Hongkong gebeurt. Daarop schrapte de luchthaven eerst alle vertrekkende vluchten en nadien ook de inkomende vluchten. Hongkong staat in de top 10 van drukste luchthavens ter wereld. 

Gouverneur Carrie Lam vindt dat ze met de de-facto-intrekking van de voorgestelde uitleveringswet al genoeg gedaan heeft. Op geen enkel moment heeft ze geprobeerd een dialoog aan te gaan met de demonstranten. "Ik denk niet dat we toegevingen moeten doen om het gewelddadige protest te stoppen, we moeten doen wat goed is voor Hongkong", zei ze.  

De laatste weken spreekt ze steeds hardere taal. Zo verwijt ze de betogers dat ze de stabiliteit en welvaart van Hongkong vernietigen. En dat ze geen deel uitmaken van een maatschappij die hun voorouders hebben opgebouwd. Vooral dat laatste ligt de manifestanten zwaar op de maag. Lam zei ook dat ze het zou begrijpen als de centrale overheid in Peking zich zou gaan bemoeien met de situatie. 

Peking heeft zich de eerste maanden opvallend stil gehouden. Volgens de "een land, twee systemen"-regeling is Hongkong zelf verantwoordelijk voor zijn ordehandhaving. Bovendien zijn Chinese tanks in de straten van Hongkong - 30 jaar na het drama op het Tiananmenplein - niet meteen een beeld dat Peking de wereld in wil sturen.  

Maar de afgelopen weken klinkt er ook vanuit Peking steeds dreigendere taal. "Wie met vuur speelt, zal door vuur vergaan", zei de woordvoerder van het bureau voor Hongkong in Peking, Yang Guang. En "Verwar onze terughoudendheid niet met zwakte, en onderschat de enorme vastberadenheid en kracht van de centrale overheid niet."  

Vandaag stak Yang Guang nog een tandje bij: "Hongkongs radicale betogers gebruiken extreem gevaarlijke wapens om onze agenten aan te vallen (...) en tonen de eerste tekenen van terrorisme", zei Yang in Peking. De afgelopen dagen verspreiden de staatsmedia ook opvallend veel filmpjes die moeten aantonen dat niet de politie maar de betogers verantwoordelijk zijn voor de escalatie van het geweld. Sommige Chinese waarnemers, zoals de bureauchef van de staatskrant China Daily in Brussel, Chen Weihua, vinden dat het uit moet zijn met de "terroristische daden":

Peking heeft een garnizoen dat gestationeerd is in Hongkong en meer troepen en materiaal net aan de overkant van de grens in Shenzhen, maar die komen in principe niet tussenbeide in Hongkong. Maar de overheid in  Hongkong kan Peking wel om assistentie vragen. Net vandaag verspreidden de staatsmedia een filmpje waarin tientallen militaire voertuigen worden getoond, die zich "blijkbaar" voorbereiden op grootschalige oefeningen.

Die berichten hebben ook al Hongkong bereikt. Bij de jonge demonstranten klinkt er pessimisme: "Het wordt steeds gevaarlijker, maar als we nu ophouden dan verliezen we onze toekomst en onze vrijheden", zei een 22-jarige vrouw in de luchthaven.  Een inwoonster van Hongkong in ons land vat het als volgt samen: "Misschien verliezen we, maar we zullen vechten tot de dood."