‘Friends’ voor altijd: waarom Ross, Rachel en de rest zo onverslijtbaar zijn
Een kwarteeuw na de allereerste aflevering van Friends blijft de sitcom razend populair, ook bij jongeren die in 1994 nog niet eens geboren waren. Wat maakt een reeks over zes twintigers die rondhangen in een koffiehuis zo speciaal?
Wat is dit jaar de meest gestreamde reeks in het Verenigd Koninkrijk? Nee, niet Game of Thrones, Stranger Things of een andere nieuwe reeks. Wel Friends, een sitcom uit de jaren negentig. Die bovendien niet alleen populair is bij nostalgische veertigers, blijkt uit ander Brits onderzoek: Friends is dé populairste show onder vijf- tot zestienjarigen. Belgische cijfers zijn er niet, maar te meten aan het aantal tieners die met T-shirts van Friends rondlopen met quotes als ‘How you doin?’ op, zal dat wellicht niet veel anders zijn. Zelfs Lego springt nu op de kar en brengt in september een unieke Friends-set uit. Maar waarom zijn jongeren vandaag geïnteresseerd in een reeks over twentysomethings in New York van 25 jaar geleden?
“Friends is voor mij echt gewoon comfort”, vertelt Elisabeth (28). Zij vereeuwigde haar liefde voor Friends zelfs in een tattoo. Op haar arm staan acht bolletjes in de kleuren van het Friends-logo in de vorm van een sofa, een verwijzing naar de intro van serie. “Ik ken alles, maar dan ook alles, van buiten. Er is iets heel geruststellend aan het kijken – of soms zelfs gewoon luisteren, ’s avonds in bed met mijn oortjes in, en de iPad omgedraaid – naar iets dat je zo goed kent.” Elk gekleurd bolletje op haar arm staat ook voor een belangrijke persoon in haar leven. Haar tv-vrienden verweeft ze zo naadloos met haar echte vrienden.
Geruststelling
Die comfortfactor is een belangrijke verklaring waarom net Friends populair is, en niet pakweg The Fresh Prince of Bel-Air of Seinfeld, waarop Friends gebaseerd zou zijn of volgens sommigen zelfs geplagieerd. “De verhaallijnen focussen op personages tussen 24 en 34", vertelt assistent-professor mediastudies Frederik Dhaenens (UGent). “Die hebben zich nog niet echt geschikt naar de maatschappelijke normen. Bepaalde belangrijke beslissingen – zoals trouwen en kinderen krijgen, die nog steeds worden verwacht – worden uitgesteld. Dit geeft volgens mij een geruststelling aan tieners en jongeren. De boodschap is dat het allemaal nog niet onmiddellijk hoeft, dat het anders kan.”
Volgens Kelsey Miller, auteur van het boek I’ll Be There For You, waarin ze Friends onder de loep neemt, is de belangrijkste aantrekkingskracht van de sitcom vriendschap. “Het is een reeks over de tijd in jouw leven wanneer vrienden jouw familie zijn. En of je nu terugkijkt op die periode in jouw leven, je er middenin zit of ernaar uitkijkt, dat is iets waar iedereen zich wel in kan herkennen.” Natuurlijk zijn er ook andere reeksen over vriendschap, maar wat Friends uniek maakt volgens Miller is dat “geen enkele reeks het concept vriendschap zo centraal stelt als Friends. Er zijn weinig andere personages, het is echt gefocust op de zes vrienden. Ik denk dat iedereen het met me eens is dat de beste afleveringen die zijn waarin enkel de zes hoofdpersonages meespelen.”
Daarnaast behandelen recente series over vriendengroepen in New York zoals Girls en Broad City meestal moeilijkere onderwerpen zoals mentale gezondheidsproblemen of abortus. In de comfortabele wereld van Friends lijken deze problemen gewoonweg niet te bestaan. Co-creator Marta Kauffman merkte op dat na de terroristische aanslagen van 9/11 Friends nog populairder werd. De mensen leken nood te hebben aan een optimistische en ongecompliceerde wereld, realistisch maar niet té. Misschien is het dat wat jongeren vandaag naar de serie trekt: in een tijd vol verandering biedt Friends geruststelling en een hechte vriendengroep om op terug te vallen.
Nineties
Maar er is nog iets wat meespeelt: de jaren negentig. “We merken dat die jaren heel wat hebben vastgelegd in populaire cultuur”, zegt Dhaenens. “Dit zien we ook in muziek: die hits hebben zich verankerd in de westerse canon. Bij series heeft Friends die rol ingenomen.” Waarom net de 90s verankerd zijn in ons collectief geheugen? “Deze series waren de laatste die nog lineair werden uitgezonden, vóór de explosie van zenders, de opmars van digitale televisie en daarna streaming. Vandaag zijn er zoveel series waardoor het niet gemakkelijk is om dé nieuwe reeks te worden.” Friends was bovendien vernieuwend, gaat Dhaenens verder. De makers brachten soapconventies aan in de sitcom door met verhaallijnen te werken die over verschillende afleveringen liepen. Dat stimuleert om te blijven bingen.”
Eén nadeel: wie nu kijkt, merkt ook dat de reeks de tand des tijds niet zo geweldig heeft doorstaan. Toen vond niemand het vreemd dat er gelachen werd met de transgendervader van Chandler of met Monica die vroeger zoveel dikker was. In 2019 passeren deze moppen minder makkelijk. Ook is er geen greintje diversiteit te bespeuren, ook al speelt de reeks zich af in New York. “Narratief zijn er inderdaad zaken die misschien gedateerd zijn”, reageert Dhaenens. “Maar tieners zijn niet naïef. Bepaalde zaken die vandaag als seksistisch of homofoob worden bestempeld, gaan ze niet klakkeloos overnemen. Ze kunnen daar met een bepaalde ironische blik naar kijken en toch nog altijd plezier beleven aan die programma’s, beseffende dat bepaalde zaken vandaag niet meer zouden kunnen.”