Weg met de woonbonus en jobs, jobs, jobs: dit is het Vlaams bod van De Wever

Werk: Jobs, jobs, jobs en digitale economie

120.000 extra Vlamingen moeten aan het werk, zo legt de nota de lat meteen hoog. Op die manier moet de werkzaamheidsgraad, of het aandeel van de actieve bevolking dat een job heeft, opgekrikt worden van een kleine 75 procent naar 80 procent, het niveau van Nederland. “We moeten ons spiegelen aan de Noord-Europese landen”, zei De Wever daarover in Terzake. “Dat is de geest van deze tekst.” Ook Open Vld drukte tijdens de kiescampagne meermaals de wil uit het aantal werkenden verder op te krikken. 

N-VA kijkt in eerste plaats naar de VDAB, die de samenwerking met lokale besturen en bedrijven moet versterken. Wel is het zo dat de belangrijkste hefbomen voor de arbeidsmarkt op federaal niveau liggen. Zo kan de Vlaamse regering de werkloosheid niet beperken in de tijd, een maatregel waar N-VA al jaren op hamert.

Economisch moet ingezet worden op de digitale transformatie en technologie, waarbij Vlaanderen een “wereldreferentie” moet worden. De brexit moet voorbereid worden door, in samenwerking met de EU, te zoeken naar nieuwe afzetmarkten.

Onderwijs: nadruk op kwaliteit, minder op gelijke kansen

Dat onderwijs een prominente plek krijgt in de startnota voor de volgende Vlaamse regering, verbaast niet. De Wever zelf plaatste het thema al voor de verkiezingen centraal. De focus op kwaliteit van het onderwijs blijft daarbij behouden: “Het streven naar excellentie – het maximale halen uit de talenten van elke leerling – moet primeren boven een verkeerd begrepen gelijkheidsstreven dat leidt tot nivellering en niveauverlaging.”

Het discours, wég van gelijke kansen, blijft dus behouden. Dat blijkt uit het voorstel om de dubbele contingentering - de beruchte sociale mix bij de schoolinschrijvingen - af te schaffen en de ambitie om het M-decreet af te zwakken. Het zijn beide maatregelen die moeilijk zullen liggen bij de Zweedse partners, net als de bevestiging van de getrapte studiekeuze vanaf 13 jaar met behoud van aso, tso, kso en bso. Al die voorstellen kunnen gelezen worden als een aanval op eerder gevormde compromissen in de voorgaande Vlaamse regering.

Om de kwaliteit van ons onderwijs te garanderen pleit de nota ook voor “regelmatige gevalideerde netoverschrijdende proeven”, een soort van centrale examens dus. Open Vld brak daarvoor een lans voor de verkiezingen, CD&V is een koele minnaar. De onderwijskoepels zijn dan weer ronduit tegen.

Voorts leest de tekst als een voortzetting van het huidige regeringsbeleid. Het aanscherpen van de eindtermen, de verplichte taalbaden voor zij die geen Nederlands kunnen en de belofte om te investeren in nieuwe schoolgebouwen en personeel: het zijn zaken die ook de vorige Vlaamse regering al deed.

Opvallend zijn overigens ook die onderwerpen die de nota niet gehaald hebben maar wel door iedereen als prioritair worden bestempeld, zoals het nijpende lerarentekort. Ga ook niet op zoek naar het begrip ‘hoger onderwijs’, het komt zelfs niet in de tekst voor.

Wonen: woonbonus afgeschaft, strenger op sociale woningen

Een van de meest opvallende maatregelen in de hele tekst is het schrappen van de woonbonus. Geen van de drie onderhandelende partijen repte erover in hun verkiezingsprogramma. Enkel sp.a maakte er echt een punt van.

De bedoeling is dat vanaf begin volgend jaar het fiscale voordeel bij de afbetaling van een woonlening uitdooft. In plaats daarvan zullen de registratierechten bij de aankoop van een huis zakken. De logica is helder: waarom eerst een belasting heffen, om daarna het geld terug te geven aan de burger? De ingreep moet de drempel verlagen om een huis te kopen. Wie nog in het oude systeem zit, zou ongemoeid gelaten worden.

“Op zich een positieve maatregel”, zegt Sien Winters, specialiste huisvesting aan het onderzoeksinstituut HIVA (KU Leuven). “De woonbonus heeft vooral de huizenprijzen de hoogte in gejaagd. Zonder zullen mensen sneller hun huis verkopen. Ouderen aarzelen nu nog om naar een appartement te verhuizen, anderen zullen misschien sneller dichter bij hun werk gaan wonen.”

Wel waarschuwt ze voor een onderliggende besparingsoperatie, wanneer de korting op de registratierechten lager blijkt dan wat de woonbonus in de loop van de jaren oplevert voor de burger. “Vlaanderen kan daar veel geld uithalen”, zegt ze. De overheid geeft jaarlijks 1,6 miljard euro aan de woonbonus uit. N-VA heeft het zelf over een ‘taxshift’: een verschuiving dus, en geen bezuiniging.

Wat sociale woningen betreft, pleit de N-VA-tekst ervoor om fors te investeren, maar dan vooral op het vlak van renovatie en duurzaamheid. Steden en gemeenten die de officiële doelstellingen van het aantal sociale woningen al gehaald hebben, zoals Antwerpen en Gent, zullen enkel nog Vlaams geld krijgen om bestaande huizen en appartementen te vernieuwen. De toegangsregels tot de wachtlijsten worden ook strenger. Mensen met een duurzame band met de gemeente of streek krijgen bijvoorbeeld voorrang.

Integratie: kinderbijslag pas na zes maanden voor nieuwkomers

De N-VA wil toegang tot sociale rechten voor nieuwkomers inperken. Pas nadat ze vijf jaar legaal in het land verbleven hebben, kunnen ze aanspraak maken op de Vlaamse zorgverzekering, de extra tegemoetkoming voor ouderen die zorg nodig hebben of mensen met een zware beperking. Voor de kinderbijslag zou dan weer een wachtperiode van zes maanden gelden.

Het Vlaams Belang pleitte in zijn verkiezingsprogramma ervoor om de toegang tot de sociale zekerheid te beperken. Ook N-VA speelt al langer met het idee. Een voorstel uit 2015  de kinderbijslag te koppelen aan de verblijfsduur kreeg destijds bijval van Open Vld, maar werd meteen afgeserveerd door CD&V. Maar ook daar geldt: de belangrijkste domeinen van de sociale zekerheid, zoals de ziekteverzekering of werkloosheidsuitkeringen, zitten federaal. “Federaal zou de geest van het Vlaamse regeerakkoord verder gezet moeten worden”, zei De Wever.

Op andere vlakken toont N-VA zich als voorstander van een streng integratiebeleid. De inburgeringscursussen worden afgesloten met een burgerschapstest, gevolgd met de ondertekening van een “Vlaamse participatieverklaring”. Wie kans maakt op werk, moet zich verplicht inschrijven bij de VDAB. Ook worden de cursussen niet langer gratis.

Wat voorts opvalt in de tekst: de Vlaamse en lokale overheden moeten zich neutraal opstellen als het gaat over levensbeschouwing. Komt er een algemeen verbod op hoofddoeken achter het gemeenteloket? Ook moeten nieuwe moskeeën eerst een proefperiode van vijf jaar en een grondige screening doorlopen vooraleer ze erkend worden. De vraag is in hoeverre Open Vld en CD&V willen meestappen in dit gespierde inburgerings- en integratiebeleid.

Klimaat en milieu: geen nieuwe doelen, betonstop wordt bouwshift

Ondanks de klimaatmarsen en spijbelende jongeren komen er, als het van N-VA afhangt, geen ambitieuzere klimaatdoelen. In plaats daarvan wil De Wever “het komend decennium voluit voor het effectief realiseren van de aangegane engagementen en het versnellen van innovatie die daartoe de sleutel vormt”. Tegen 2020, volgend jaar dus al, moet Vlaanderen zijn uitstoot met 15 procent verlagen. Dit wordt kantje boord. Tegen 2030 verwacht Europa een daling van de schadelijke uitstoot met ruim 35 procent.

Om die groene omslag te maken, mag niet gerekend worden op grote nieuwe subsidiestromen, luidt het in de nota. De N-VA wil op die manier waken over de betaalbaarheid van de energiefactuur. Voor de gezinnen én bedrijven. De uitstoot van het verkeer, een groot probleem in Vlaanderen, moet worden aangepakt via investeringen in fietssnelwegen, het spoor, het openbaar vervoer en de binnenvaart. Er is ook “een zo snel mogelijke realisatie” nodig van de verkeerswerken die vandaag gepland staan. Deze werken, onder meer Oosterweel, zullen tegelijkertijd ook het fileleed verlichten, luidt het. Over de invoering van de kilometerheffing, een gevoelige maatregel, wordt niet gerept in de nota.

Van een betonstop, waarbij er tegen 2040 geen extra open ruimte wordt ingenomen, is evenmin sprake in de startnota. De betonstop moet vervangen worden door een ‘bouwshift’ waarbij de “open ruimte maximaal wordt gevrijwaard”. Vooral de Open Vld protesteerde vorige legislatuur tegen de betonstop.

De milieuorganisaties zijn niet onder de indruk van het klimaatbeleid dat N-VA voorstelt. Mathias Bienstman van Bond Beter Leefmilieu: “Een geloofwaardig en toekomstgericht klimaat-, mobiliteits-, ruimtelijk-, landbouw- of afvalbeleid heeft nood aan moedige maatregelen. De startnota van De Wever bevat er niet één.”

Beter besturen: weg met provincies, meer geld voor gemeenten

N-VA haalt hier een van haar stokpaardjes boven: de afschaffing van de provincies. De afbouw werd al gestart de voorbije jaren, De Wever zet nu door: tegen het einde van de legislatuur moeten de provincies volledig verdampt zijn. Het Vlaamse niveau en de gemeentes kunnen de taken overnemen. Het wordt nog een harde noot om te kraken, CD&V heeft zich altijd verzet tegen deze evolutie.

Toch zit er ook lekkers in de nota voor de christendemocraten. De N-VA-stelt voor dat de Vlaamse overheid de helft van de oplopende pensioenfactuur van steden en gemeenten op zich zal nemen. Een niet te onderschatten ingreep: die financiële molensteen is een grote bedreiging voor nieuwe investeringen op lokaal vlak, zo gaf een studie van Belfius recentelijk nog aan (DM 26/06). De Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten juicht alvast de aandacht voor de pensioenproblematiek toe.

Met dat extra geld voor steden en gemeenten geeft N-VA een antwoord op het gevoel van heel wat kleinere gemeenten dat ze “in de steek gelaten zijn door Brussel”. CD&V, met nog steeds heel wat burgemeesters in de rangen, reageert positief op de extra ademruimte voor lokale besturen. Let wel, de N-VA nota waarschuwt meteen: de extra euro’s die Vlaanderen op tafel legt, moeten op andere domeinen bespaard worden.

Nog in de categorie beter bestuur: het afbouwen van het aantal Vlaamse Parlementsleden, minder regelneverij en verder gaan met een ‘omvattende’ (maar geen verplichte) fusieoperatie op gemeentelijk vlak. En ook over nieuwe communautaire stappen staan er enkele zinnetjes in de N-VA-nota. Zo zullen de Vlaamse Parlementsleden de “nodige vrijheid en ruimte” krijgen voor een nieuwe “paradigmashift”. CD&V pleitte voor de verkiezingen om een nieuwe staatshervorming tegen 2024 voor te bereiden in een parlementaire commissie. Deze passage leest als een wenk naar die partij.