Econoom Paul De Grauwe: ‘In godsnaam, stap af van die begrotingsfetisj’

Het ‘r-woord’ is terug van weggeweest. Maken we ons terecht zorgen?

“Algemeen is het eigen aan die dynamiek van de economische booms en busts. Dat betekent dat een recessie een zekerheid is. De vraag is natuurlijk wanneer, en die timing voorspellen is bijzonder moeilijk. Een aantal scenario’s kunnen dat proces versnellen of vertragen.”

Wat is het doemscenario?

“Een crashscenario is een uitbreiding van het heersende handelsconflict tussen de Verenigde Staten en China, dat de volledig wereldeconomie met zich zou meetrekken. Een verdere escalatie maakt dat er groeiende onzekerheid ontstaat. Met als gevolg dat iedereen, zowel overheden als bedrijfsleiders wereldwijd, op de rem gaan staan en investeringen uitgesteld worden. Als iedereen afwacht valt alles stil. Dan zit je binnen de kortste keren met een knoert van een recessie.”

Deze week zagen we in de VS het spook van de omgekeerde rentecurve opduiken. Daarbij zakte de rente voor Amerikaanse tienjarige obligaties onder die van het tweejarige schuldpapier, wat betekent dat beleggers minder vertrouwen hebben in de korte termijn. Dat was geleden van 2007. Een jaar later ging Lehman Brothers onderuit, en daarna de wereldeconomie. Een knipperlicht voor de toekomst? 

“Ik sta eerder sceptisch tegenover de impact van die inverse rentecurve eerlijk gezegd. Het is een parameter waar volgens mij te veel gewicht aan wordt gegeven, louter omdat het in het verleden inderdaad een voorspeller is gebleken van een nakende recessie. Maar niet altijd, en ook niet altijd correct. Bovendien zijn de omstandigheden vandaag fors gewijzigd. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de rente nu structureel verlaagd waardoor we nu in een bijna-nulrente leven. Daardoor is de heersende analyse over die omgekeerde rentecurve voor mij vandaag veel minder relevant geworden.”

Het kan dus ook anders, hoor ik u denken?

“Precies, misschien komt die handelsoorlog tot bedaren, of vallen andere puzzelstukjes uit het hele doemscenario beter op hun plaats. En dan hoef je niet per se nu meteen af te stevenen op die onvermijdelijke krimp in de economie.”

Door verder het monetair beleid aan te passen? De Europese Centrale Bank zou in september allicht de rente nog verder verlagen, of andere maatregelen nemen om de economie te ondersteunen?

“Neen, de ECB is niet het antwoord. Wat ze ook beslist in september, het zal niks uithalen. Net zoals haar lage rentebeleid de voorbije jaren niks uithaalde. Behalve dat de wereld verdrinkt in de liquiditeiten (geldvoorraad, LID).” 

Hoe kunnen we die recessie dan wel counteren?

“Europa heeft de wapens in handen om dat te doen. De beleidmakers moeten afstappen van een aantal dogma’s, zoals overheidstekorten. Nu durft geen enkele overheid te bewegen uit schrik voor haar begroting. Dat de EU zo vasthoudt aan een begrotingsevenwicht is een stommiteit. Europa is de enige regio die zichzelf wettelijk zo’n evenwicht oplegt. Als we met zijn allen zo voortdoen, dan gaan we zeker naar een recessie. Terwijl de financiële mogelijkheden immens groot zijn. Waarop wachten we eigenlijk om massaal te investeren? Op die schuldenfetisj die Europa de lidstaten oplegt? In godsnaam, laat dat taboe los. Durf te investeren, en je zal een fikse scheut optimisme in het leven roepen.”

Wat dan met de gigantische schuldenberg waar ons land en andere landen mee te maken hebben?

“Als je enkel schulden maakt om te consumeren, dan heb je een probleem. Maar schulden maken om duurzame projecten te bekostigen zijn een deel van de oplossing. Dat is altijd al zo geweest. Zeker nu: je kunt tegen quasi 0 procent geld ontlenen. Daardoor neemt de nettoschuld niet toe. Elk project dat zelfs maar een klein beetje rendement geeft, is meteen al winst. Daardoor krijg je een hefboomeffect. Het is pas een probleem indien de kost van de schuld groter is dan het rendement van het project.”

Afgaande op de beurzen en het sentiment bij de beleggers lijkt dat besef onvoldoende doorgedrongen. Hoe komt dat?

“Net omwille van het feit dat we in die catch 22 zitten. Kijk naar de Verenigde Staten. President Donald Trump heeft zijn economisch beleid gepimpt met een forse toename van het overheidstekort. Alleen de manier waarop is niet zo koosjer. Door gerichte belastingverlagingen gaan de rijken er fors op vooruit, maar niet de gewone Amerikaan. Zijn handelsoorlog zal in zijn gezicht ontploffen. Maar intussen weet niemand nog wat er moet gebeuren. Zou ik nu wel investeren, maar wat als de handelsoorlog straks nog heviger wordt? Wat dan met mijn industrie, met mijn export? Het is die onzekerheid die als een sluipende moordenaar de economie in een wurggreep houdt.”

Ons land is met zijn open economie sterk afhankelijk van wat Europa doet. En dan vooral van de Duitse economie. De voortekenen zijn niet gunstig.

“Neen, en dat is eigenlijk merkwaardig. Duitsland is een van die begrotingsfetisjisten binnen Europa. Maar net door die harde budgettaire lijn creëert het zijn eigen negatieve spiraal, en houdt het Europa in zijn greep. Wat Duitsland nodig heeft is net een scheut groei via het loslaten van zijn begrotingsdogma’s. Misschien dat bondskanselier Angela Merkel een beetje pragmatischer wordt. Dat heeft ze in het verleden toch ook al een aantal keren getoond. Met haar groene Energiewende of het verhogen van de minimumlonen. Al vrees ik dat ze toch eerder een wat afwachtende houding zal aannemen.”

Kunnen we ons dat permitteren?

“Neen, dat is het hem net. En daarmee zijn we terug bij die puzzelstukjes uit het eerder geschetste doemscenario. Nu wachten we met zijn allen af. Misschien moet het eerst nog een beetje erger worden vooraleer we overgaan tot drastische investeringen. Alleen geraken we door dat afwachten steeds verder in een negatieve spiraal. Het probleem van overheidsinvesteringen is ook hun lange doorlooptijd vooraleer ze effectief gebeuren. Het is niet omdat we vandaag beslissen om een groot project te starten dat morgen de spade in de grond gaat, bij wijze van spreken. En ook de tastbare gevolgen van overheidsinvesteringen nemen enige tijd in beslag vooraleer ze echt zichtbaar worden of een effect sorteren. En net die tijd die we verliezen maakt het problematisch. We moeten nu handelen, niet morgen.”

Samengevat, die recessie praten we onszelf vooral aan?

“Precies, het hoeft zover niet te komen. Maar door onze lethargie en afwachtende houding omtrent de handelsoorlog tussen de VS en China, of ons blind te staren op de bloedende beurzen, steken we onszelf net dieper in dat moeras. Terwijl daar eigenlijk helemaal geen reden voor is.”