Wat zit echt achter het protest in Hongkong? "China beloofde ons een beter leven, die belofte is niet gehouden"

Renee neemt ons mee naar haar flat in Sham Shui Po, een van de armere wijken in Kowloon, het deel van Hongkong dat vasthangt aan het Chinese vasteland. "Opgelet" had ze ons gewaarschuwd, "ik woon op de vierde verdieping en er is geen lift."

Het gebouw waar Renee woont ziet er afgeleefd uit, in de gang zijn stukken uit het plafond naar beneden gekomen en in de hal hangt een wirwar van elektriciteitsdraden. Het doet me denken aan de appartementen die ik in China zag, 25 jaar geleden. De keuken is piepklein, er past een fornuis in met twee gaspitten. Achter de keuken ligt de badkamer, dat wil zeggen een toilet met een douche erboven.

Renee deelt de flat met haar moeder, haar pasgetrouwde broer en zijn nieuwe vrouw. Haar oudere zus woonde hier tot vorig jaar ook, ze sliep in het stapelbed boven haar moeder. "Deze flat is eigenlijk behoorlijk groot", zegt Renee, "We hebben 3 slaapkamers. Ik heb vrienden die met 6 mensen een kleiner appartement delen. Hun kinderen leven bij de grootouders." 

30 is Renee intussen en ze werkt als bediende in een groot bedrijf in het centrum van Hongkong. Ze zucht als ik vraag of ze niet liever alleen zou wonen."Ja", zegt ze, "natuurlijk, maar zelfs de huur van een klein flatje is minstens de helft van mijn salaris, dat kan ik niet betalen. "

De precaire woningsituatie zit Renee diep en is een van de redenen waarom ze zich heeft aangesloten bij de protestbeweging. "De afgelopen 10 jaar zijn de huizenprijzen hier onafgebroken gestegen", zegt ze. "Maar het bestuur in Hongkong negeert ons probleem." 

Renee heeft een vriend maar hun trouwplannen moeten ze voorlopig in de koelkast steken. "Trouwen kost geld", zegt ze "geld dat we beter zouden sparen om een eigen plek te kopen. Dus stellen we de ceremonie nog maar wat uit. Ik heb geen zin om net zoals mijn broer bij mijn moeder te blijven wonen."

Wat veel van de demonstranten ook tegen de borst stuit, is dat het voor Chinezen erg makkelijk is geworden om te immigreren in Hongkong. Elke dag levert de overheid  150 verblijfsvergunningen af. Hongkong kan zelf niet beslissen wie het binnen laat. China voert dit soort actieve migratiepolitiek ook in andere gebieden waar Chinezen een minderheid vormen, Tibet bijvoorbeeld of Xinjiang in het uiterste westen. 

"Die mensen maken meteen aanspraak op een sociale woning en een uitkering, omdat ze beweren geen eigendom te bezitten", zegt Renee. "Inwoners uit Hongkong moeten daar 6 tot 10 jaar op wachten. Maar wie controleert of ze in China geen huis bezitten?" Elk jaar krijgt Hongkong op die manier bijna 50.000 nieuwe inwoners. Sinds de hereniging met China kwamen er 1,5 miljoen nieuwe inwoners bij, op een bevolking van 7,5 miljoen.

Maar wie heeft er de afgelopen 20 jaar dan wel geprofiteerd van het Chinese bestuur? "De eigenaars van nieuwe woonblokken en winkelcentra", zegt Renee. "Rijke Chinezen geven er een fortuin uit aan luxeproducten, zoals make-up, juwelen en kleren. Niet toevallig zijn ook de eigenaars van die winkelcentra vaak Chinezen. Ze kopen onroerend goed omdat ze Hongkong zien als een risicoloze belegging vanwege zijn onafhankelijk rechtssysteem. Hun beleggingen zijn hier veiliger dan in China."

We klimmen nog een verdieping hoger naar het dak van haar appartmentsgebouw om een foto te nemen. Overal rondom worden nieuwe hoge wolkenkrabbers opgetrokken. "Vroeger konden we van hier de haven zien en het vuurwerk op feestdagen. Nu kijken we uit op appartmentsblokken waar we zelf nooit een flat zullen kunnen betalen." 

Renee gaat vandaag opnieuw betogen. "Ik werk hard, ik betaal hier belastingen en ik kan met moeite rond geraken. Ergens is er iets niet juist." Renee is niet bang van een eventuele interventie door China. "Ik heb niets te verliezen", zegt ze, "en ik kan de situatie toch niet controleren. Het enige wat ik kan doen is hopen op een betere toekomst."

Bekijk hier het interview met Renee (en lees verder onder video):

In de buurt van de haven heb ik afgesproken met Kin, een leraar in Hongkong. Hij omschrijft zichzelf als iemand die het protest steunt vanop de achtergrond, niet vanuit de frontlinie. Hij heeft ook liever dat we zijn gezicht niet tonen, want de schooldirectie heeft alle leraren laten weten dat ze niet mogen deelnemen aan het protest.  

Kin blijft weg van de grote betogingen, hij is bang van de confrontatie met de politie. "Maar ik steun de organisatie wel, ik doneer geld waarmee ze gasmaskers en helmen kunnen kopen voor de betogers. En ik heb deelgenomen aan een paar kleine betogingen, overdag. Met een gezichtsmasker, zodat ik onherkenbaar blijf."

"Twintig jaar geleden, bij de machtsovername in 1997 beloofde Peking ons een beter leven", zegt Kin. "Tegelijkertijd zouden we minstens 50 jaar lang ons eigen systeem mogen behouden. Dat wil zeggen: vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, en een onafhankelijk rechtssysteem. Maar de Chinese overheid heeft die beloftes niet gehouden."

Kin heeft het geluk dat hij 10 jaar geleden al een woning kocht, ver buiten het centrum van Hongkong. "Ook daar zijn woningen intussen zo goed als onbetaalbaar geworden. Mensen zijn kwaad, ze voelen zich verraden door het bestuur. Ons leven is niet beter geworden. Zelfs dokters en advocaten hebben het moeilijk om een woning te vinden. Ook de jobkansen zijn niet gestegen", zegt hij.

Volgens Kin is er maar een categorie Hongkongers die van de hereniging met China geprofiteerd heeft, en dat zijn de grote zakentycoons. "Dat zijn mensen die nauwe banden hebben met China en grote financiële en economische winsten hebben kunnen maken. Maar gewone mensen zoals ik, die in dienst zijn van de overheid, hebben niks gewonnen."

De maandenlange protesten hebben van Hongkong een verdeelde stad gemaakt. "De scheidingslijn komt grotendeels overeen met de kloof tussen jong en oud. Mijn ouders bijvoorbeeld hebben het moeilijk met mijn sympathie voor de betogers", zegt Kin. "Ze waren erg ongerust toen ze hoorden dat mijn zus en ik hadden deelgenomen aan de demonstraties. Nu vermijden we het onderwerp." 

Hoe ziet hij dit aflopen? "Ik ben pessimistisch", zegt hij. De Chinese regering is erg sterk en niet geneigd om toegevingen te doen. Alleen de druk van buitenaf, van landen als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk kan China beletten om tussenbeide te komen. Ik ben daar bang voor, daarom sta ik niet in de frontlinie."

Maar Kin blijft ervan overtuigd dat het protest gerechtvaardigd is. "De demonstranten hebben het beste voor met Hongkong, ze willen geen revolutie. Hongkong moet een echte rechtsstaat blijven. Pas dan blijft deze stad de welvarende plek waar we geboren zijn en waar we van houden."

Bekijk het interview van Veerle De Vos met Kin: