Boris Johnson vangt nu al bot in Berlijn: brexitakkoord staat niet ter discussie, Downing Street dreigt met no-deal

De Britse premier Boris Johnson trekt vandaag naar Berlijn voor een overleg met de Duitse Bondskanselier Angela Merkel. Een dag later is de Franse president Emmanuel Macron aan de beurt. Enige punt op de agenda: de brexit. Johnson wil zijn land op 31 oktober uit de Europese Unie leiden, het liefst met een akkoord maar als het moet ook zonder. Van het huidige akkoord, dat nog onder voorganger Theresa May is onderhandeld, wil hij niets weten. Vooral de backstop - het vangnet dat nieuwe grenscontroles op het Ierse eiland moet vermijden - is hem een doorn in het oog. De Europese Unie is echter niet bereid te heronderhandelen, en dus probeert de Britse premier het met de regeringsleiders van Frankrijk en Duitsland.

Merkel gooide de deur echter al min of meer dicht. “Wanneer we een praktische regeling gevonden hebben die het Goede Vrijdagakkoord respecteert en de grenzen van de interne markt definieert, hebben we de backstop niet meer nodig”, zei ze in de marge van een onderhoud met de Scandinavische landen in Rejkjavik. “We kunnen natuurlijk over praktische oplossingen nadenken, en we kunnen die ook op korte termijn vinden. Maar voor die tijd kunnen we het echtscheidingsakkoord niet openbreken”, was ze duidelijk.

Ook bij Macron moet Johnson wellicht niet op veel flexibiliteit rekenen. De Franse president staat sowieso al te boek als ongeduldig wanneer het op de Britse houding in het brexitdossier aankomt. Op de Europese top in april drong hij aan op een kort uitstel van de brexit, maar de Britten konden alsnog de datum van 31 oktober uit de brand slepen. De Franse president benadrukt sindsdien dat 31 oktober de voor de Britten de “allerlaatste kans” is.

Merkel lijkt achter de Franse leider te staan. De 27 lidstaten blijven verenigd in het standpunt, zei ze. “Het is aan Groot-Brittannië om te beslissen welke weg het uit wil.”

Het gat tussen beide kampen is nog nooit zo groot geweest. Als de Britten zonder akkoord weglopen, is het aan de Dublin en Brussel om wel of geen grensposten neer te zetten. De Britse regering is van plan om de grenzen open te zetten en amper importtarieven te heffen, wat goed kan zijn voor de Britse consument, maar fataal voor de Britse industrie.

Bij monde van Brexit-minister Stephen Barclay heeft de Britse regering tevens laten weten dat er vanaf september geen Britse vertegenwoordigers meer zullen aanschuiven bij EU-vergaderingen.

Gisteren haalde Johnson in een brief aan Europees Raadsvoorzitter Donald Tusk nogmaals uit naar de noodoplossing voor de Ierse grenskwestie, die met zijn voorganger was onderhandeld. Hij vroeg andermaal om de zogenaamde Ierse backstop te schrappen. Die noodoplossing is volgens Johnson “ondemocratisch” en “in strijd met de soevereiniteit van het Verenigd Koninkrijk”. Maar de brief viel op een koude steen in de EU. De voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk haalde op Twitter uit. Johnson wil echter bij zijn plan blijven, zo liet Downing Street weten.

"Ik stel voor om de backstop te vervangen door het engagement om voor het einde van de overgangsperiode dergelijke regelingen zo verregaand als mogelijk in te voeren", schreef Johnson. Hij verzond de brief minder dan 48 uur voor zijn gepland onderhoud in Berlijn met de Duitse bondskanselier Angela Merkel. 

De backstop stipuleert dat het volledige Verenigd Koninkrijk in de Europese douane-unie blijft indien er geen betere oplossing wordt gevonden om de herinvoering van grenscontroles tussen het Britse Noord-Ierland en de EU-lidstaat Ierland te vermijden. Johnson vreest echter dat die vangnetoplossing zijn land voor jaren kan vastketenen aan de douane-unie, en een lid van de douane-unie kan geen eigen vrijhandelsakkoorden sluiten.

De Britse premier heeft in het verleden al verschillende keren gezworen dat Groot-Brittannië op 31 oktober de EU verlaat, of dat nu mét of zonder deal is. In zijn brief sloeg hij echter een andere toon aan. "U hebt mijn persoonlijke toezegging dat deze regering zich energiek en vastberaden zal inzetten om tot een overeenkomst te komen", dixit Johnson.

De Europese leiders blijven er intussen bij dat de backstop absoluut nodig is. Dat herhaalde president Donald Tusk op Twitter nog eens. “De backstop is een verzekering om een harde grens op het Ierse eiland te vermijden tenzij en tot wanneer er een alternatief is gevonden.” De Pool haalt daarbij ook hard uit naar Johnson en zijn regering. “Wie zich tegen de backstop verzet en geen realistische alternatieven voorstelt, steunt in feite een nieuwe harde grens. Zelfs als ze dat niet toegeven”, zegt Tusk.

Ook de Europese Commissie reageerde kort op Johnsons schrijven. “We nemen akte van de brief en delen de reactie van president Tusk”, zei woordvoerster Natasha Bertaud. “De Commissie verwelkomt het engagement van Groot-Brittannië voor een ordelijke exit, maar de brief bevat geen legale, operationele oplossing om de terugkeer van een harde grens op het Ierse eiland te vermijden. Hij preciseert niet wat de alternatieven zouden kunnen zijn, en in feite erkent hij dat er geen garantie is dat dergelijke alternatieven operationeel zouden zijn tegen het einde van de overgangsperiode.” De Commissie blijft wel bereid om “constructief samen te werken binnen het mandaat”, herhaalde Bertaud. “We blijven beschikbaar als het Verenigd Koninkrijk wil praten.”

De Britse premier blijft bij zijn plan om de brexit-deal te heropenen en de Ierse backstop te vervangen. “Tenzij de terugtrekkingsovereenkomst heropend wordt en de backstop wordt afgeschaft, is er geen zicht op een deal. Het is al drie keer verworpen door het parlement en is simpelweg niet levensvatbaar als een oplossing”, klinkt het in een verklaring van Downing Street 10. “We zijn bereid om in vertrouwen over een alternatief voor de backstop te onderhandelen”, aldus Downing Street nog. Hiermee lijkt een nieuwe patstelling tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk in de maak.