Transporteconomen: "Met superslimme kilometerheffing kunnen files verdwijnen"

Het systeem gaat een stapje verder dan het klassieke rekeningrijden, want veel fijnmaziger. Grosso modo werkt het zo: wie op een bepaald tijdstip op het werk wil zijn, betaalt daarvoor. Op drukke momenten betaal je meer, op autoluwere momenten minder. Bedoeling is om dat heel fijn te sturen; de tarieven kunnen iedere vijftien of zelfs vijf minuten veranderen. 

Onderzoeker Stef Proost: "Je kunt uitrekenen dat de files op die manier verdwijnen. Er is ook empirisch bewijs dat het werkt. Mensen reageren wel degelijk op kleine prijsprikkels, dat is al heel vaak aangetoond. Het voordeel is dat je de files kwijtraakt. Als je voor twee euro vlot naar Brussel kan, willen heel veel mensen daar voor betalen. En wie niet wil betalen, vertrekt aan het begin of het einde van de spits."

Voor de duidelijkheid: Proost spreekt over structurele files, als gevolg van de overbelasting van het wegennet. Het gaat uiteraard niet over files die door een ongeval veroorzaakt worden.

Volgens Proost hoeft dit "superslimme rekeningrijden" niet uit te monden in hogere belastingen. "Je kan bijvoorbeeld de belasting op autobezit verminderen." Maar blijft de kritiek op rekeningrijden niet gelden? Wie centen heeft, raakt op tijd op het werk, de anderen niet. 

Proost: "Niet noodzakelijk. De tol die je ontvangt, kun je ook herverdelen. Een voorbeeld. Wie op tijd wil zijn, betaalt vier euro, en wie heel flexibel is, twee euro. Samen is dat zes euro, te verdelen over die twee mensen. Dus wie weinig tol betaalt, krijgt ook nog eens drie euro terug." Slim rekeningrijden kan met andere woorden geld opleveren. 

Het probleem is dat niet iedereen even flexibel is, dat de werktijden bij de bedrijven nog altijd niet zijn afgestemd op zo'n systeem van slim rekeningrijden. Maar eventueel kan er ook een "afgetopt systeem" worden ingevoerd. "Met minder hoge tolgelden", zegt Proost, "die nooit boven een bepaald plafond uitstijgen. Zelfs daarmee krijg je 75 procent van de files weg."

Proost denkt dat met dit systeem een shift naar het openbaar vervoer niet nodig is, of toch minder dwingend. "We zijn niet overtuigd dat het openbaar vervoer de oplossing voor files is. Als je enkel het aantal auto's beperkt, blijven de files bestaan. Bovendien zit het zwaar gesubsidieerde openbaar vervoer tegen zijn limiet aan. Als je nu de trein van Brussel naar Leuven neemt, is het wringen." 

Maar als er even veel wagens blijven rijden, weliswaar met een vlottere doorstroming, is er toch een effect op milieu en klimaat? "Lokale verontreiniging is vooral te wijten aan stikstof en fijne deeltjes, afkomstig van diesels", zegt Proost. "De overheid is in de fout gegaan door dat niet te ontmoedigen."

"En wat CO2 betreft, moeten we nu echt wel energiezuiniger voertuigen promoten. Wat gebeurt, door de Europese regels gaan nieuwe auto's in 2030 50 procent minder uitstoten dan de auto's nu. Die 50 procent is veel doeltreffender dan autogebruik te verbieden."

Proost stelt overigens voor, de problemen van het treinverkeer indachtig, dat ook de NMBS op een vorm van rekeningrijden overschakelt. Met lagere prijzen in de daluren dus, en hogere in de piekuren.

Bij de NMBS is te horen dat de maatschappij daar inderdaad op aanstuurt, met gedifferentieerde prijzen voor dal- en piekuren, ook al bestaat er op dit moment weinig zicht op de details daarvan.

Hoe dan ook, is dat op dit moment geen optie. De beheersovereenkomst laat het niet toe, en een nieuwe beheersovereenkomst laat al enige tijd op zich wachten. Wellicht belandt dit dossier ooit op de tafel van de nieuwe federale regeringspartners. 

Bekijk hieronder de reportage uit "Het journaal."