‘Dit is het worstcasescenario’: socioloog Dirk Jacobs over de integratienota van N-VA

Sinds 2004 voert Vlaanderen een beleid van verplichte inburgering voor nieuwkomers. Vijftien jaar later vindt N-VA het tijd voor een nieuwe fase, blijkt uit haar inburgeringsnota die vandaag op tafel ligt van de regeringsonderhandelaars. We vroegen professor sociologie Dirk Jacobs (ULB), gespecialiseerd in de participatie van etnische minderheden, integratiebeleid en onderwijssociologie, naar zijn visie.

Met een verplicht examen verschuift inburgering van een inspannings- naar een resultaatsverbintenis?

“Vlaanderen heeft haar inburgeringstraject gekopieerd van Nederland. Onder Rita Verdonk (VVD) veranderde dat naar een vrij hard integratiebeleid, terwijl Vlaanderen het origineel behield. Een verplichte deelname aan het inburgeringstraject werd zo noodzakelijk om toegang te krijgen tot een aantal rechten. Ook het slagen in een examen was noodzakelijk in het kader van de familieherenigingen, bijvoorbeeld. Ook Frankrijk heeft onder president Nicolas Sarkozy een gelijkaardig initiatief genomen. Dat wordt dan verkocht als inburgeringsbeleid, maar het is in wezen een selectief migratiebeleid. Het is legitiem om bijvoorbeeld taalverwerving te verplichten, al vallen EU-burgers hier al buiten, maar het wordt een ander verhaal als je daar ook de toegang tot een aantal rechten aan koppelt.”

Wie niet slaagt krijgt een boete, en het resultaat wordt ook mee opgenomen in een proactief advies aan de Dienst Vreemdelingenzaken. Op die manier zouden de verblijfsrechten kunnen worden gekoppeld aan het inburgeringstraject.

“Het Vlaamse integratiebeleid was een van de beste in Europa. Met verdedigbare deelnameverplichting. Nu gaan we een andere richting uit. Dit is een koude nota. Een aantal zaken kunnen zonder de goedkeuring op het federale niveau niet zomaar worden doorgevoerd. Maar ook op Europees niveau botst de nota op haar grenzen. Inburgering opleggen aan Europeanen kan niet door het Verdrag van Rome en een rist Europese richtlijnen. Er is een consensus nodig op Europees vlak om daar aan te morrelen, wat niet zal lukken. Oostenrijk, Duitsland en Nederland hebben dat ooit – tevergeefs – op tafel geworpen, met name bij de toetreding van de Oost-Europese lidstaten tot de Unie. Maar dat staat haaks op het vrij verkeer van Europese staatsburgers.”

Het wordt ook een betalend inburgeringstraject. Dreig je zo niet de zwakkere burgers te raken?

“Ja, dat neigt naar uitsluiting, maar is opnieuw geen uniek gegeven in Europa. Nederland en Frankrijk zijn daar de duidelijke inspiratiebron. Wat ook opvalt is dat de huidige uitzonderingsregels voor 65-plussers wegvallen. Opmerkelijk strenger, want je kan bijvoorbeeld aanvoeren dat de taalbarrière een drempel is voor de arbeidsmarkt, maar dat geldt voor 65-plussers toch niet?”

Naast een hoger taalniveau zou ook de Vlaamse canon deel uitmaken van het traject?

“En wat staat dan in die fameuze canon? Overigens, beheersen de Vlamingen zelf wel voldoende hun taal en cultuur? Uit een onderzoek in Nederland bleek dat zowat 30 procent van de autochtone Nederlanders zelf niet slaagde voor de inburgeringstest.”

Initiatieven louter gebaseerd op herkomst of levensbeschouwing zouden ook niet langer worden ondersteund vanuit de Vlaamse overheid.

“Dat is een onverholen aanslag op het Minderhedenforum, dat hiermee op de schop gaat. Nochtans is participatie via het verenigingsleven belangrijk als instrument voor een volwaardige gesprekspartner voor het beleid. Wat is ons rijke overlegmodel via middenveldorganisaties anders?”