Geen tweede Hillary: stapt Elizabeth Warren straks in de arena tegen Donald Trump?

“Ze gaan foto’s maken”, zegt ze aan het einde van elke campagnemeeting, waarna ze geduldig – soms wel tweeënhalf uur lang – met honderden aanhangers een selfie neemt. Voor senator Elizabeth Warren (70) is het geen egotripperij, maar een essentieel onderdeel van haar campagne in de Democratische voorverkiezingen die de kiezer centraal stelt. “Voor wie werkt onze overheid?”, vraagt ze haar toehoorders, en wijst dan naar hen. Met succes. Volgens de laatste peilingen zit Warren haar grootste rivalen Joe Biden en Bernie Sanders steeds dichter op de hielen.

“De selfie-rijen geven me de gelegenheid om direct contact te hebben”, vertelde ze onlangs aan het magazine GQ. “Ik luister naar alle verhalen… Het verbindt me met mensen.” Aan kleine meisjes geeft ze tijdens de selfies een pinkje. “Running for president is what little girls do!”, zegt ze dan.

Warren heeft de tijd om gewone kiezers te ontmoeten omdat ze bewust niet aan fondsenwerving doet bij steenrijke donoren. De gemiddelde bijdrage voor haar campagne is 28 dollar. Dat ze op deze manier het afgelopen kwartaal 19 miljoen dollar inzamelde, zegt veel over haar populariteit.

‘Persist’

Aan het einde van deze zomer, zo schat haar campagneteam, zal de teller op 42.000 selfies staan, allemaal met mensen die over haar zullen praten. Want als Warren iets meegeeft met het beeld, dan wel dat ze boordevol ideeën zit om ervoor te zorgen dat Washington niet zozeer Wall Street-miljardairs bevoordeelt maar wel het algemeen belang. ‘Daar heb ik een plan voor’ is haar lijfspreuk geworden, naast haar officiële slogan, Persist (volhard, red.).

Elizabeth ‘Betsy’ Herring groeide op in Oklahoma City. Volharden leerde ze voor het eerst toen ze 12 was: haar vader – eerst verkoper, dan conciërge – kreeg toen kanker. Het gezin moest de auto verkopen om de behandeling te kunnen betalen. Het volstond niet om de schuldeisers weg te houden. Op een dag zag ze hoe haar moeder op bed haar mooiste jurk klaarlegde, en ijsberend siste: “We zullen ons huis níét verliezen, we zullen ons huis níét verliezen…” Daarna kleedde ze zich aan, ging naar een jobinterview en begon meteen als telefoniste.

Later zou Elizabeth in Texas zelf laagbetaalde jobs gaan doen om te kunnen studeren, terwijl ze al gehuwd was met haar eerste man Jim Warren, de vader van haar twee volwassen kinderen. Na hun scheiding behield ze zijn naam.

Jeugdtrauma’s

Warren vertelt tijdens campagnemeetings deze verhalen nog altijd met gebroken stem. Door haar jeugdtrauma’s is ze haar academische en politieke focus op de fragiliteit van de Amerikaanse middenklasse gaan leggen. Ze werd een expert in persoonlijke faillissementen. Tot haar eigen verrassing bleek dat die in 90 procent van de gevallen niet te wijten waren aan spilzucht, zoals ze eerst dacht, maar aan jobverlies, medische of familiale problemen. Haar onderzoek maakte zoveel indruk dat het Congres haar eind de jaren 90 al om advies vroeg om de bankroetwet te herschrijven.

Warren was toen nog geregistreerd als Republikeinse kiezer, maar werd Democraat omdat ze vond dat haar eerste partij de inkomensongelijkheid te veel in de hand werkte. “De spanning in onze democratie is dat de welstellenden de overheid proberen te veroveren om die hun eigen doelen te laten dienen”, zei ze onlangs nog aan The New York Times, erop wijzend dat de rijkste 0,1 procent van de Amerikanen nu bijna evenveel bezit als 90 procent van de bevolking.

Daarom kondigde ze afgelopen januari een verregaande belastinghervorming aan als sleutelthema van haar campagne. Warren zou gedurende tien jaar 2,75 biljoen dollar aan nieuwe overheidsinkomsten aanboren door 2 procent belastingen te heffen op alle tegoeden van 50 miljoen dollar en hoger. Met dat extra geld wil ze investeren in de vergroening van de economie, de publieke infrastructuur, studietoelagen, de aanpak van opioïdenverslavingen, enzovoort.

Ook kinderopvang vindt Warren een overheidstaak. In haar eerste boek voor een breed publiek, The Two-Income Trap, dat ze in 2003 samen met haar dochter Amelia schreef, waarschuwde ze dat de feministische bevrijding van de jaren 70 wel miljoenen vrouwen aan het werk hielp maar hen nooit een reële inkomensstijging gaf. Het tweede gezinsinkomen gaat veelal op aan extra hoge facturen voor kinderopvang, onderwijs en zorg, diensten die volgens haar door de staat moeten worden aangeboden.

Roosevelt & Roosevelt

Nadenken over nieuwe ideeën doet Warren tijdens lange wandelingen – gemiddeld tien kilometer per dag, zowel op pad als thuis in Cambridge, Massachusetts, in het gezelschap van haar golden retriever Bailey en haar tweede echtgenoot Bruce Mann, een juridisch historicus.

Ze haalt ook nog altijd inspiratie bij een van haar favoriete presidenten, de Republikein Teddy Roosevelt (1901-1909), “omdat hij het aandurfde de grote conglomeraten van zijn tijd – Standard Oil en de spoorwegbedrijven – op te breken om de concurrentiekracht aan te wakkeren”. Warren deelt zijn toenmalige zorg dat monopolies hun rijkdom en macht kunnen gebruiken om de democratie te wurgen. “Het gaat niet alleen over de economische dominantie maar over de politieke invloed.”

Roosevelts strijd tegen monopolies wil ze vandaag toepassen op de Amerikaanse techgiganten. Facebook, Google, Amazon en Apple verstikken volgens haar veelbelovende start-ups door ze op te kopen en naar hun model en prijszetting te kneden. Daarom wil ze de groten uit Silicon Valley verplichten om zich weer op te breken in kleinere bedrijven. Ze was de eerste Amerikaanse politicus die de handschoen opnam tegen deze reuzen, die miljoenen dollars investeren in lobbying om strengere antitrustwetgeving in Washington D.C. te blokkeren.

Intellectuele bewondering heeft ze ook voor de naamgenoot van Teddy Roosevelt, de Democratische president Franklin D. Roosevelt, wiens New Deal tijdens de Grote Depressie (1929-’39) werknemers en consumenten beschermde tegen toekomstige economische catastrofes.

Warren beleed openlijk Roosevelts principes toen ze een jaar na de financiële crisis van 2008 door het Congres werd gevraagd een auditcommissie voor te zitten die 700 miljard dollar overheidssteun voor de financiële sector overzag. In die tijd toonde ze zich messcherp voor de deregulering waarmee president Ronald Reagan (1981-’89) de New Deal-principes had versjacherd. Maar ook zijn opvolgers kregen een veeg uit de pan. Zo was het de Democraat Bill Clinton die in 1999 Roosevelts wettelijke scheiding tussen spaar- en investeringsbanken had geschrapt, wat de deur openzette voor misbruiken.

Warren vond het ook niet kunnen dat onder de vorige president Barack Obama de overheid de banken redde, maar gedupeerde kmo’s en huiseigenaren in de kredietcrisis liet stikken. Het is een thema waarover ze nu nog de degens kruist met die andere presidentskandidaat Joe Biden, toen vicepresident, die in zijn eigen staat Delaware kredietbedrijven volledige vrijheid gaf – en hun geld aannam voor zijn campagne. Door haar publieke aanvallen op de ‘banken­elite’ kreeg Warren in die periode nationale bekendheid, daarbij geholpen door Jon Stewart, die haar dikwijls uitnodigde in zijn The Daily Show.

Geknipte kandidaat

De Democraten in haar eigen progressieve staat, Massachusetts, zagen in haar een geknipte kandidaat-senator. Ze werd in 2013 voor het eerst verkozen met een pleidooi voor een eigentijdse ‘New Deal’, met als grootste verschil met de jaren 30 dat een sociaal contract nu ook de grote socio-economische ongelijkheid moet uitgommen waar vrouwen en minderheden nog mee af te rekenen krijgen.

Warren is dus géén tweede Hillary Clinton, die net zoals haar man lippendienst bewees aan Wall Street. Wel integendeel, als eerste Democrate erkende Warren in 2017 dat Trump de verkiezingen een jaar eerder won “omdat hij gelijk had dat het systeem in D.C. gemanipuleerd wordt”.

Toch is Warren niet populistisch, zoals de zittende president. Ze heeft wel degelijk een plan om de overheid te hervormen.

Pocahontas

Een teken dat ze op een spoor zit dat Trump vreest, is dat hij Warren niet aanvalt op haar inhoudelijk verhaal – dat ook zíjn kiezers kan aanspreken – maar op haar persoon. Toen Warren enkele maanden geleden iets te enthousiast uitpakte met haar inheemse DNA-wortels, en daarover kritiek kreeg van de native Americans, noemde Trump haar denigrerend ‘Pocahontas’.

Warren riposteerde: “Terwijl jij geobsedeerd bent door mijn genen, voert jouw overheid DNA-testen uit op kleine kindjes die je uit de armen van hun mama’s hebt gerukt.” Ze verwees daarmee naar de detentiekampen voor vluchtelingen aan de Mexicaanse grens.

Vorige maandag pakte ze op een ontmoeting met native Americans ook uit met voorstellen die hun sociale positie moet verbeteren. Ze verontschuldigde zich eerst dat haar DNA-saga en het gebekvecht met Trump de aandacht afleidde van hun dwingender problemen. Daarna beloofde ze bij een eventuele verkiezing tot president de omstreden Keystone XL- en Dakota Access-pijplijntrajecten, die door native American-terreinen lopen, te schrappen.

Warren koos de plek voor haar ontmoeting zorgvuldig uit: Iowa, waar op 3 februari de eerste Democratische voorverkiezing zal plaatsvinden.

Warren nam er meteen een selfie-wachtrijlengte voorsprong op haar concurrenten.