Vijf hete hangijzers voor de G7: kan de vroegere ‘wereldregering’ nog iets betekenen voor klimaat of brexit?

Een zweem van vergane glorie hangt rond de Franse badplaats Biarritz, en dat maakt haar onbedoeld tot passend decor voor de G7-top dit weekend. De groep van zeven grootste westerse industrielanden stond lang symbool voor de dominantie van het Westen, ze werd gezien als het embryonale begin van een wereldregering. Maar inmiddels lijkt ze nog het meest op een oud adellijk geslacht dat is ingehaald door de nieuwe tijd en daarmee worstelt. In plaats van de wereld te sturen, wordt de G7 erdoor verscheurd.

Binnen de familie rebelleert de Angelsaksische tak. In naam van het populistisch volksdeel breken de Amerikaanse president Donald Trump en de Britse premier Boris Johnson met oude mores en verbanden. Voorts is de Duitse kanselier Angela Merkel beland in haar nadagen en is de Italiaanse premier een keizer zonder kleren.

Van buitenaf komt het gevaar van oprukkende nieuwe machten als China en India. Nog altijd staan alle G7-landen (de Verenigde Staten, Japan, Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, Italië en Canada) in de top tien van grootste economieën, maar hun aandeel in de wereldeconomie is gedaald van 70 naar 50 procent. Het verlies van de een is de winst van de ander, en voor de opkomende mogendheden is het vanzelfsprekend dat zij zich, net als Trump en Johnson, nog maar weinig gelegen laten liggen aan hoe de dingen vroeger gingen.

Oude geest van samenwerking

Zo is het Westen veranderd van een geopolitieke hoofdrolspeler in een therapeutisch geval: de westerse dominantie is verkeerd in een westerse depressie. De Franse president Emmanuel Macron wil in het statige Hotel Du Palais in Biarritz redden wat er te redden valt van de oude geest van democratische gelijkgezindheid en multilaterale samenwerking.

Idealiter fungeert de G7 als een forum waarin de leiders hun politiek op elkaar afstemmen. Als dat lukt, kan dat richtinggevend zijn voor de rest van de wereld. De groep omvat immers de grootste democratische markteconomieën. Maar zo werkt het niet meer. Het blok is geen blok meer.

De grootste bedreiging van de westerse cohesie dit weekend heeft blond haar en schuwt de provocatie niet. Trump moet weinig hebben van multilateralisme, Johnson zegt niet terug te deinzen voor een harde brexit.

Vorig jaar op de G7-top in Canada was er nog een gemeenschappelijke slotverklaring, maar trok een boze Trump later zijn handtekening eronder terug. Nu komt er helemaal geen gezamenlijk communiqué, zegt Macron. Als voorzitter acht hij zich niet gehouden aan het onmogelijke: “We moeten aannemen dat een lid van de club niet zijn handtekening wil zetten onder een onderwerp.” Algehele consensus is onhaalbaar, in plaats daarvan zullen gelijkgestemde landen coalities sluiten op deelonderwerpen, stelt de Franse president. Het tekent de versplintering van het Westen. Zelfs het geduldige papier kan tegenstellingen niet meer afzwakken of verbloemen.

Het vergezicht van de G7 als wereldregering is misschien wel voorgoed passé, gezien de veranderde wereld. Al langer was zij vooral een praatclub geworden. Maar zelfs in die hoedanigheid heeft het grote moeite relevant te blijven, nu populisme en nationalisme van binnenuit de eenheid aantasten. Desalniettemin is de agenda tot en met maandag overvol.

1. Globalisering

Macron heeft ‘de strijd tegen de ongelijkheid’ tot een van de hoofdonderwerpen gemaakt. Hij pleit voor een betere regulering van de globalisering, zodat niemand achterblijft. Dat zou Trump moeten aanspreken als president van kiezers die zich verliezers van de globalisering voelen. Maar van regulering houdt hij niet, en Macrons voorstel voor een universele belasting voor digitale multinationals ziet hij niet zitten omdat het daarbij vooral om Amerikaanse techbedrijven gaat als Apple, Amazon, Facebook en Google.

2. Handel

De handelsoorlog tussen Amerika en China baart de andere G7-landen zorgen, temeer omdat men bang is dat er een recessie op komst is. Zij zullen er bij Trump op aandringen te zoeken naar een vergelijk. De vraag is of hij zich daar iets van zal aantrekken. In de handelsbetrekkingen tussen de VS en de Europese Unie heerst een wapenstilstand, maar Trump blijft dreigen met hogere invoertarieven voor Duitse auto’s en Franse wijn.

3. Brexit

Op 31 oktober verlaat Groot-Brittannië de EU. Gaat dit met of zonder scheidingsakkoord? De Europese leiders, onder wie EU-president Tusk, zullen er niet blij mee zijn als Johnson te veel aanschurkt tegen een Trump die zijn afkeer van de EU openlijk belijdt. De Britse premier wil graag een vrijhandelsakkoord met de VS om de klap op te vangen van een mogelijke brexit zonder akkoord. Anderzijds blijft Groot-Brittannië een Europese mogendheid en wil Johnson Europa liever niet te veel van zich vervreemden.

4. Klimaat

Als het aan Macron ligt, zal de G7-top ‘klimaaturgentie’ uitstralen. Hij zal de branden in het Amazonegebied aangrijpen om een acuut crisisgevoel op te roepen. De Franse president hoopt dat de leiders zullen toezeggen om de afspraken uit het akkoord van Parijs versneld uit te voeren. Ook zal gesproken worden over biodiversiteit en de oceanen. Ook hier kan Trump, die zich heeft teruggetrokken uit ‘Parijs’, zich ontpoppen als dwarsligger.

5. G7 en de rest

Er zal speciale aandacht zijn voor Iran. Trump wil dat land maximaal onder druk zetten, terwijl Europa ermee wil blijven samenwerken. Voorts heeft Macron de leiders uitgenodigd van een reeks derde landen, zoals India, Australië, Chili, Egypte, Senegal, Rwanda en Zuid-Afrika. Volgens hem is de tijd voorbij dat het Westen dacht de lijnen te kunnen uitzetten voor de rest van de wereld. Tegelijkertijd meent hij dat de club van liberale democratieën nog veel kan bijdragen aan de stabiliteit, veiligheid en vrede in de wereld.