Hoe het vertrek van Didier Reynders de politieke stabiliteit kan ondermijnen

Didier Reynders is op weg naar Europa. Eindelijk, mag je wel zeggen. Nadat het Reynders duidelijk werd dat hij nooit premier zou worden – de Zestien was in 2014 weggelegd voor zijn interne rivaal Charles Michel – hengelde hij al een hele tijd naar een internationale topjob. (Onder meer) de post van secretaris-generaal van de Raad van Europa zag hij aan zijn neus voorbij gaan, maar nu is het dus raak.

Een echt grote verrassing is het niet dat de uiteindelijke keuze voor een Europese Commissaris op Reynders is gevallen. In Charles Michel had hij een uitstekende gangmaker. Volgens verschillende bronnen hadden de twee altijd al een afspraak: Michel zou proberen om Reynders zijn gewenste topjob te bezorgen. En Reynders, die zou zich koest houden in ruil, en zijn ontgoocheling over het missen van de Zestien in stilte verbijten.

De voorbije jaren was er alleszins nog weinig te merken van de bitse strijd die de clans van Reynders en Michel uitvochten om de heerschappij over de Franstalige liberalen. 

Exit Reynders dus in de Belgische politiek, meteen ook (een beetje) het einde van een tijdperk. En dat zal wel een aantal mensen ontgoocheld hebben. Want Reynders was niet de enige kandidaat-eurocommissaris: ook de namen van Kris Peeters, Laurette Onkelinx, Geert Bourgeois of Gwendolyn Rutten circuleerden als mogelijke opvolgers van Marianne Thyssen.

Let wel: die namen circuleerden in de media. Ook niet meer dan dat. Niemand is ooit expliciet kandidaat voor een job als deze. “Je zou toch wat meer enthousiasme verwachten nu Reynders echt vertrekt”, schampert een goed ingevoerde bron in de Wetstraat. “Want ze hebben hem de voorbije jaren zo vaak willen buitendragen.”

Ondertussen ontwikkelt zich een debat over de wenselijkheid van Reynders’ kandidatuur. Is dat democratisch wel legitiem, met een regering die niet eens over een meerderheid beschikt? Gaat het niet te veel over de postjes? Hebben we wel een waarachtig debat gevoerd over de toekomst van Europa?

Legitieme vragen wellicht, maar veel meer dan een achterhoedegevecht is dit niet. De kandidatuur van Didier Reynders is onomkeerbaar (tenzij toekomstig commissievoorzitter Ursula von Der Leyen of het Europees Parlement hem nog zou verwerpen).

Michel overlegde de voorbije weken met de politieke partijen, en het resultaat is dat er een politiek akkoord ligt. Misschien is er geen expliciete meerderheid voor Reynders, tegelijkertijd is er ook geen tégen de man. En dus moet de Kamer slikken. Ze kan hoogstens nog wat stampij maken over postjespakkerij en de Vlaamse belangen in de Kamer, maar dat is het dan ook.

Einde verhaal, of toch niet?

Nou, niet meteen. Het vertrek van Reynders heeft ook politieke gevolgen op de wat langere termijn. Voor de huidige federale regering bijvoorbeeld. Reynders vertrekt op 1 november naar Europa, en Charles Michel een maandje later. Die moeten vervangen worden, aangezien het een half mirakel zou zijn als er op dat moment al een nieuwe federale bestuursploeg klaar staat. 

We hebben dus een nieuwe premier nodig, om de periode in Lopende Zaken uit te doen. En een nieuwe minister van Buitenlandse Zaken. En de MR heeft een nieuwe voorzitter nodig – want dat was óók een petje van Charles Michel. Als die uit de federale regering zou komen – in de Franstalige media circuleert de naam van begrotingsminister Sophie Wilmès – moeten er zelfs drie nieuwe ministers gevonden worden. Tenzij men een manier vindt om de regering in te krimpen door een bevoegdheidsherverdeling.

De carrousel die op gang komt, zal hoe dan ook tot de verdere verzwakking van de federale regering en dus nog meer politieke onzekerheid leiden. Op een ogenblik dat er een handelsoorlog woedt, dat de brexit misschien uitmondt in een no deal en op een ogenblik dat de begroting dringende verbouwingswerken nodig heeft. 

En wat met de impact op de volgende regering? Ook die is niet gering. Niet omdat Reynders nu, samen met Johan Vande Lanotte, informateur is. Hun mandaat loopt nog tot 9 september en Reynders begint pas in november aan zijn nieuwe job. Dus er is wel nog wat tijd om een oplossing uit te dokteren.

Maar nu Reynders en Michel verdwijnen, ontstaat er in Wallonië een levensgroot gat ter rechterzijde. Het is zo goed als zeker dat de Franstalige liberalen mee de toekomstige federale regering zullen bemannen, maar dat zal wel een onthoofde MR zijn. Zonder Michel, zonder Reynders, en ze hadden het al zo moeilijk – zie: Marie-Christine Marghem – om geschikte ministers te vinden.

Quid MR dus? Wordt dat een stabiele regeringspartij met bekwame vakministers? Of wordt dat le bordel, waarbij een interne machtsstrijd uitbreekt om de controle over de partij te verwerven. Voor de stabiliteit van de vaderlandse politiek is dat alweer geen goede zaak.

De PS zal dan weer wél tevreden zijn. Laurette Onkelinx wordt dan wel geen Europees Commissaris, maar ze kunnen nu wel een extra ministerpost claimen. De tweede politieke formatie in Franstalig België komt verzwakt uit de hele saga van de Europese topbenoemingen. Wellicht was dat de sleutel voor het politieke akkoord over Reynders.

Maar eigenlijk is dat voor niemand, misschien met uitzondering van de PS, een goede zaak. De kritiek dat de hele formatie om de carrièreplanning van een half dozijn mensen draait, zal er niet minder om worden. 

Bekijk hieronder de analyse van professor politicologie Dave Sinardet en politiek analyst Rik Van Cauwelaert uit "Het Journaal":