"Europa zou geld beter aan eigen herbebossing besteden": heeft Bolsonaro punt of niet?
De Braziliaanse president Jair Bolsonaro wil het geld van de G7 voor het Amazonewoud niet, en zegt dat Europa het beter zelf zou gebruiken voor eigen bosbeheer. Heeft hij gelijk? Volgens Bart Muys van de Afdeling Natuur, Bos en Landschap aan de KU Leuven, alvast niet: "In geen enkele regio is er zoveel bos bijgekomen sinds de Tweede Wereldoorlog als in Europa". En toch: ergens blijkt Bolsonaro wel een (klein) punt te hebben.
1. Herbebossing: "Nergens zoveel erbij als in Europa sinds de oorlog"
Bolsonaro hoeft de 18 miljoen niet die de G7 beloofd hebben om het Amazonegebied beter te beschermen. "Het kan beter gebruikt worden om Europa zelf te herbebossen", zei hij daarover. Maar heeft hij ook gelijk?
Als het om herbebossing gaat, heeft hij alvast geen been om op te staan, zegt professor Bart Muys, een specialist in bosbeheer. "In geen enkele regio is er sinds de Tweede Wereldoorlog zoveel bos bijgekomen als in Europa. We hebben aan actieve bebossing gedaan, en bijvoorbeeld marginale grond in berggebieden tot bosgebied gemaakt."
Achtergelaten marginale gronden lieten plaats voor verbossing of herbebossing
Muys noemt de aangroei van Europese bossen sinds de laatste wereldoorlog "gigantisch" en heeft het over miljoenen hectare die erbij zijn gekomen. "Als we kijken naar de bosindex, het percentage van onze oppervlakte dat bebost is, zijn we van ongeveer 30 procent naar 40 à 45 procent gegaan."
Waar kwam dat bos er dan bij? In mediterrane regio's, bergstreken en ook regio's met zogenoemde marginale gronden, die gebruikt werden voor landbouw maar weinig opbrachten. Soms ging het om verbossing, verlaten gronden die vanzelf weer bos worden, soms om actieve bebossing.
"In Frankrijk is er op die manier naar schatting 75.000 tot 80.000 hectare per jaar bijgekomen", zegt Muys. Per 10 jaar gaat het dus om 8.000 vierkante kilometer, bijna een kwart van de oppervlakte van België. "Of neem Catalonië: daar was rond 1900 ongeveer 5 procent bebost, nu is dat 65 procent." Ook in het voormalige Oostblok werden na de val van het IJzeren Gordijn veel gedegradeerde gronden verlaten, waarna er veel bossen kwamen.
2. Bestrijding van bosbranden: "Europa heeft het neusje van de zalm"
Over naar een tweede punt: het bestrijden van bosbranden. Ook hier heeft Bolsonaro ongelijk, zegt Muys: "Nergens anders hebben we zoveel investment tools ontwikkeld om bosbranden te bestrijden." Zo zijn er verschillende Europese projecten en subsidies.
Volgens Muys mag Europa bogen op "het neusje van de zalm" op dit vlak, met getrainde mensen, met vliegtuigen, helikopters, wateropslagplaatsen, voorspellingsprogramma's enz. "We hebben een arsenaal aan tools. Dit staat echt goed op punt." (lees door onder de foto)
3. Het voorkomen, kan het daar misschien nog iets beter?
En toch heeft Bolsonaro misschien wel ergens een punt. Want op één gebied is er nog wel verbetering mogelijk, vindt Muys: "Misschien kunnen we hier in Europa nog meer aan preventie doen." De verbossing is soms te sterk, de bossen zijn daardoor soms té dicht. Er zit dan veel biomassa op elkaar, waardoor een brand snel uitbreidt. We zagen dat in o.a. Griekenland, Spanje en Portugal, waar branden moeilijk onder controle te krijgen waren.
De oplossing ligt in het openwerken van die bossen, bijvoorbeeld door te werken met herders en begrazingszones te creëren, zodat we meer een mozaïekpatroon krijgen. Tegelijk moet ook de "ladder" van de bodemgroei naar de kruinen van de bomen aangepakt worden, zodat een brand op de bodem minder snel overslaat naar de boomkruinen zelf. "
"Hier zouden we een economisch verhaal van moeten maken", zegt Muys. "We zouden een economisch model moeten ontwikkelen waarbij bossen ook weer diensten kunnen bieden en producten leveren."
Dit model met iets minder dichte bebossing zou ook een voordeel bieden voor de biodiversiteit: "Bossen openwerken kan een win-win opleveren voor de biodiversiteit. Vroeger hadden we meer begraasde terreinen, maar omdat die verdwenen zijn, zijn er ook diverse plantensoorten verdwenen in Noord- en Zuid-Europa."
Soms zijn de Europese bossen té dicht, met te veel biomassa op elkaar
Bart Muys vindt het idee van financiële steun daarom zeker niet slecht. "Het is logisch dat we Brazilië zouden helpen." We zouden de Brazilianen een financieel duwtje moeten geven dat groter is dan de extra economische winst die ze kunnen maken door het ontginnen van het woud voor bijvoorbeeld sojateelt, maar dat is natuurlijk een moeilijke economische oefening. "Nu al bestaan er mechanismen voor dat soort steun om ecologisch belangrijk gebied te vrijwaren onder het REDD-mechanisme. Maar we zouden dat nog veel beter op punt kunnen zetten."
