Heeft Bolsonaro een punt en is internationale bemoeienis ‘neokoloniaal’?
Willen de rijke landen serieus worden genomen als zij te hulp schieten bij het blussen van de branden in de Amazone, dan zullen ze eerst in eigen huis een effectief klimaatbeleid moeten voeren.
“Ons huis staat in brand. Letterlijk. Het regenwoud van de Amazone – de longen die 20 procent van de zuurstof op onze planeet produceren – staat in vuur en vlam. Het is een internationale crisis”. Het was Emmanuel Macron die eind vorige week de noodklok luidde in het dorp dat de wereld is geworden. Velen snelden toe en riepen met hem om actie.
Twitter bericht wordt geladen...
Maar de Braziliaanse leider Jair Bolsonaro reageerde furieus . De wereld mag dan kleiner geworden zijn, waardoor het probleem van de een al gauw het probleem van de ander is, maar een feit is ook dat de Amazone van Brazilië is en dat anderen daarover niets te zeggen hebben. En al helemaal niet Europa. De tijd van het kolonialisme is voorbij, foeterde hij.
Macron en Bolsonaro hebben beiden een punt. De vraag is wat het zwaarst weegt.
Nieuwe bomen
Macron heeft gelijk als hij stelt dat het Amazonewoud de hele planeet aangaat. Hij biedt aan te helpen met het aanplanten van nieuwe bomen. Verder wil hij het land steunen bij het ontwikkelen van een economie die zowel welvaart genereert voor de Brazilianen als in evenwicht is met de natuur.
Het klinkt redelijk, het gaat inderdaad om de longen van ons allemaal. Maar maandag na afloop van de G7-top zei de Franse president ook: “Wij kunnen jou (Bolsonaro) niet toestaan dat je alles vernietigt”. Dat klinkt zo dwingend dat het gemakkelijk kan worden opgevat als een dreigement.
Een boze Braziliaanse regering heeft inmiddels voorwaarden gesteld voordat het de 18 miljoen dollar die de G7, de groep van rijke westerse landen, heeft aangeboden als hulp bij het bestrijden van de Amazone-branden, wil aanvaarden. Er woedt een woordenstrijd, waarin van Braziliaanse zijde driftig wordt gevarieerd op het verwijt van neokolonialisme. Bolsonaro zei in een tweet dat het door het G7-geld lijkt alsof Brazilië een “kolonie of een niemandsland is”. Zijn stafchef, Onyx Lorenzoni, verwees vilein naar de brand in de Notre-Dame in Parijs. “Macron kan niet eens een voorspelbare brand in een kerk die op de Werelderfgoedlijst staat voorkomen en die wil ons land de les lezen.”
Verschillende persoonlijkheden
Wat de ruzie tussen Macron en Bolsonaro extra venijnig maakt,+ is de botsing tussen twee totaal verschillende persoonlijkheden, humeuren en politici. De Franse president gelooft in multilaterale samenwerking om grensoverschrijdende vraagstukken als klimaatverandering aan te pakken. De Braziliaanse president is een rauw-rechtse populist, die slechts denkt in nationalistische oplossingen, allergisch is voor buitenlandse inmenging en niet schroomt de vrouw van de ander te beledigen. De twee zijn tegenpolen en hebben op elkaar de uitwerking van een rode lap op een stier.
Maar het conflict is meer dan een aanvaring tussen twee personen. Onder de oppervlakte bevindt zich een spanningsveld dat in het hele mondiale klimaatdebat manifesteert. De rijke landen vinden dat de opwarming van de aarde een zo groot probleem is dat iedereen zijn economie en manier van leven moet aanpassen om onheil te voorkomen. Dat zit de arme landen dwars. Tegen de rijke landen zeggen zij: jullie hebben met je ongebreidelde industriële ontwikkeling het probleem veroorzaakt en nu wij aan de beurt zijn om ons te ontwikkelen en ons ook een stuk van de koek willen toe-eigenen, wentelen jullie de lasten van de oplossing op ons af en roepen jullie hó.
Moord en brand
De Bolsonaro-regering mag er graag op wijzen dat Europa zelf ten behoeve van de economie flink wat bossen gekapt heeft. Nu Braziliaanse boeren hetzelfde doen, wordt er moord en brand geschreeuwd. Natuurlijk is het Amazonegebied een geval apart gezien de hoeveelheid Co2 die het absorbeert, maar zulke argumenten maken duidelijk dat het neokolonialisme-verwijt niet helemaal uit de lucht is gegrepen.
Macron sloeg terecht alarm, hij zei terecht dat de Amazonebranden een zaak zijn voor de hele wereld. Dat weegt het zwaarst. Maar Bolsonaro’s beschuldiging dat hij een “kolonialistische mentaliteit” heeft, kan hij maar op één manier ontkrachten. En dat is door samen met alle rijke landen een effectief klimaatbeleid te voeren in eigen huis en het arme deel van de wereld te steunen bij het ontwikkelen van een duurzame én welvarende economie.
In eigen huis laat het Westen het echter nog afweten bij het financieren van het daarvoor ingestelde VN-Klimaatfonds. De 18 miljoen G7-euro’s voor Brazilië was nauwelijks een serieus begin. Wil Macron zich waarmaken als internationalist in plaats van neokolonialist, dan heeft hij nog een wereld te winnen.