Waarom we ons minder veilig voelen op de bus dan op de trein

Via een jaarlijkse enquête ontdekte VIAS eerder dit jaar dat reizigers zich nog altijd veiliger voelen in het openbaar vervoer dan als fietser, te voet of in de auto, maar er was een opvallende trendbreuk.

“We merkten een stijgend onveiligheidsgevoel bij openbaar vervoer, terwijl het bij andere vervoersmiddelen ongeveer gelijk bleef”, zegt Stef Willems, woordvoerder VIAS.

Daarom voerde het instituut voor verkeersveiligheid een extra bevraging uit bij 500 bus- en 500 treinreizigers. Daaruit blijkt dat in Vlaanderen 12% van de reizigers zich vaak of altijd onveilig voelt op de bus. 15% voelt zich soms onveilig op de bus. Busreizigers achten de kans het meest waarschijnlijk dat ze de komende 12 maanden zullen geconfronteerd worden met overlast door medepassagiers. In iets mindere mate vrezen ze gevaarlijk rijgedrag van de bestuurder, vandalisme en verbale agressie. 

Dat onveiligheidsgevoel ligt hoger dan de werkelijke onveiligheid, want 6% van de respondenten geeft aan in de afgelopen 12 maanden slachtoffer te zijn geworden van criminaliteit op de bus of aan de bushalte. Het gaat dan vooral om bedreiging, verbale agressie en vandalisme. 

Het onderzoek dat De Lijn zelf voert, spreekt het groeiende onveiligheidsgevoel bij haar reizigers tegen. “Agressie is een maatschappelijk probleem”, zegt Tom Van De Vreken, woordvoerder bij De Lijn. “Het stopt dus niet aan de deur of bus of tram.”

Het onveiligheidsgevoel bij treinreizigers ligt lager. In Vlaanderen voelt 4% zich vaak of altijd onveilig op de trein en 14% soms. 

“Het is vreemd dat er op de trein minder gevoel van onveiligheid is”, zegt Stefan Stynen van reizigersorganisatie TreinTramBus. “Normaal kan er op een bus weinig gebeuren, omdat de chauffeur aanwezig is. Bij de tram is al wat minder contact, bij de trein nog minder.”

Meer of minder controleurs?

Volgens de VIAS-enquête zien zowel trein- als busreizigers vooral heil in camerabewaking. De Lijn heeft op dit moment al op alle trams camerabewaking, en op 6 op de 10 bussen. Nieuwe bussen zijn sowieso met camera’s uitgerust. De bevraagde reizigers vinden de inzet van veiligheidspersoneel echter bijna even belangrijk. 

“Ik denk dat menselijk toezicht waardevoller kan zijn dan camera’s, omdat het er niet per sé om gaat om de publieke ruimte veiliger te maken, maar vooral om ervoor te zorgen dat mensen zich veiliger voelen”, zegt Stefaan Pleysier (KU Leuven). “Als men zich onveilig voelt door het gedrag van andere reizigers, bijvoorbeeld door een groepje jongeren, dan kan dat gevoel gecounterd worden door de aanwezigheid van iemand in functie, eventueel ook bij de haltes.”

Ook TreinTramBus benadrukt het belang van sociale controle. Wat dat betreft valt het op in de VIAS-bevraging dat meer mannen (18%) s ’avonds de bus nemen dan vrouwen (10%). Bij De Lijn zijn op dit moment 240 voltijdse controleurs voor een controle van de vervoersbewijzen en ondersteuning bij de chauffeurs. De vakbonden maken zich echter zorgen over enkele verschuivingen. 

Verschillende keren heeft ACOD het afgelopen jaar de directie gewaarschuwd dat de centralisering van controleurs in enkele steden ervoor zal zorgen dat het langer duurt om elders ter plaatse te komen bij dringende oproepen. In diezelfde ‘reorganisatie 2020' zijn een aantal controleurs bovendien overgeheveld naar de functie ‘teamcoach’.  Bij een ongeval in maart in Brasschaat kon er bij gebrek aan lijncontroleurs geen bijstand naar de plaats van het ongeval, aangezien er een lijncontroleur een ticketcontrole uitvoerde in Wilrijk, zonder dienstvoertuig. De Lijn ontkent dat de reorganisatie neerkomt op minder controleurs: “de taken zijn herschikt waardoor ze nu minder administratieve taken moeten uitvoeren.”