Nieuwe regering Italië in de maak, Salvini waarschijnlijk definitief buitenspel
Italië stevent af op een regering van de populistische Vijfsterrenbeweging en de sociaal-democratische Partito Democratico (PD). Nu beide partijen woensdagavond een akkoord hebben gesloten, zal de Italiaanse president waarschijnlijk donderdag aan demissionair premier Giuseppe Conte vragen een nieuwe regeringsploeg samen te stellen.
Hiermee lijkt de rechts-nationalistische Matteo Salvini, die de Italiaanse regering drie weken geleden liet vallen in de hoop zelf premier te worden, definitief buitenspel gezet.
Conte zal de komende dagen met beide partijleiders werken aan een definitief regeerakkoord. Als dat lukt, en ook de leden van de Vijfsterrenbeweging hun fiat geven aan de samenwerking, wordt de nieuwe regering volgende week beëdigd. Daarmee zal tevens het lot van Lega-leider Matteo Salvini bezegeld worden als absolute verliezer van deze regeringscrisis. Begin augustus kon hij volgens de peilingen nog op 40 procent van de stemmen rekenen. Hij liet daarop de regering vallen waar hij zelf vicepremier van was en vroeg zijn kiezers op een stampvol plein om ‘absolute macht’. Een paar weken later eindigt Salvini waarschijnlijk als leider van een doorsnee oppositiepartij met slechts 17 procent van de zetels.
Hoewel Salvini de afgelopen weken dagelijks opriep tot nieuwe verkiezingen, is het voor Italiaanse begrippen niet vreemd een nieuwe regering te vormen zonder eerst het volk te raadplegen. De aanstaande regering-Conte wordt de 66ste in 73 jaar terwijl er in diezelfde periode slechts 16 landelijke verkiezingen plaatsvonden.
Toch hield vrijwel niemand serieus rekening met dit scenario, vooral omdat de Vijfsterrenbeweging van Luigi di Maio en de PD van Nicola Zingaretti de afgelopen anderhalf jaar vrijwel continu ruziënd door Rome trokken, elkaar beschuldigend van smaad, laster, het verspreiden van nepnieuws, nepotisme en zelfs het verdoezelen van een grootschalig pedofilienetwerk.
Dat de twee nu toch met elkaar in zee gaan, komt doordat het derde scenario (nieuwe verkiezingen) voor beide nog rampzaliger zou uitpakken. De PD vreesde een regering met Salvini aan het hoofd – de eerste volledig rechtse regering sinds de Tweede Wereldoorlog – en de Vijfsterrenbeweging wist dat dit waarschijnlijk hun laatste kans op regeringsdeelname in lange tijd zou zijn. Van de 33 procent bij de verkiezingen van vorig jaar, was in de peilingen van twee weken geleden nog maar 16 procent over.
Duidelijke breuk?
Zingaretti van de PD zei woensdag dat een nieuwe regering vooral de economie, de werkgelegenheid en het milieu wil verbeteren en tevens een duidelijke breuk moet vormen met de vorige. Dat is opmerkelijk, omdat ook in die vorige regering de Vijfsterrenbeweging de grootste partij was.
Nu hebben de Vijfsterrenpolitici al meermaals bewezen gemakkelijk van standpunt te wisselen. De partij was ooit tegen de EU, toen weer voor en daarna weer tegen en de afgelopen regeerperiode wisselden ze van standpunt over onder andere het migratiebeleid, de hoogte van het begrotingstekort, het sluiten van een staalfabriek, de komst van een hogesnelheidslijn én het maximaal aantal termijnen van hun eigen Kamerleden.
Een mogelijk probleem ligt bij de leden van de partij. De Vijfsterrenbeweging maakt, als aanhanger van een ‘directe democratie’, bij belangrijke beslissingen gebruik van een online-stemsysteem. In het verleden werd er altijd braaf ingestemd met de vooraf opgelegde partijlijn, maar uit peilingen blijkt dat een stemming over samenwerking met de PD – die de komende dagen moet plaatsvinden – mogelijk spannender kan worden.
Ook in de PD is lang niet iedereen tevreden met het akkoord. Voormalig minister Carlo Calenda stapte woensdagmiddag al uit de partij en ook van ex-premier Matteo Renzi wordt een flinke dot tegengas verwacht als hij geen prominente rol krijgt toebedeeld in de nieuw te vormen regering.