Wie was Christina, de prinses die de Nederlandse monarchie bijna ten val bracht? “Ik wilde geen circusattractie zijn”

De Nederlandse prinsessen Beatrix, Irene en Margriet hebben afscheid genomen van hun jongste zusje Christina, die vorige week vrijdag op 72-jarige leeftijd overleed aan botkanker. Haar uitvaart vond plaats in erg intieme kring en de prinses had ook geweigerd om bijgezet te worden in de grafkelder in Delft, al 435 jaar de laatste rustplaats van de Oranjes. De bijna blindgeboren Christina koos als allereerste lid van de Nederlandse koninklijke familie voor crematie. Eigenzinnig tot in de kist, dus: de zingende tante van koning Willem-Alexander omschreef zichzelf vaak als ‘prinses tegen wil en dank’ en woonde een groot deel van haar leven in het buitenland. Ze had niet enkel een bloedhekel aan formaliteiten, haar naam bleef ook altijd verbonden aan de enorme crisis die haar handicap veroorzaakte en de monarchie dreigde omver te werpen.

Christina werd begin 1947 geboren als prinses Marijke, een naam die ze als tiener verfoeide als ‘te zoet en kinderachtig’ – en te Nederlands: geen anderstalige die hem kon uitspreken. Moeder Juliana had tijdens de zwangerschap rodehond opgelopen, waardoor haar jongste van vier dochters bijna volledig blind ter wereld kwam. In de periode rond Juliana’s troonsbestijging, toen Christina amper anderhalf jaar oud was, suggereerde haar man prins Bernhard kennis te maken met Greet Hofmans, een ‘gebedsgenezeres’ die Christina misschien kon helpen. Bernhard zou het zich snel beklagen: het zicht van zijn dochter werd er niet beter op, maar koningin Juliana raakte helemaal in de ban van de kwakzalver, die haar haar eigen politieke opvattingen begon in te fluisteren. Politici maakten zich zorgen om de ‘sekte’ rond de vorstin, en prins Bernhard en zijn drie oudere dochters keerden zich van Juliana af. Het huwelijk leed zodanig onder de invloed van Hofmans, die begon te preken dat Bernhard de duivel was, dat de regering Juliana een scheiding en abdicatie uit het hoofd moest praten. Na maar liefst acht jaar crisis kwam er in 1956 een parlementaire commissie aan te pas om Hofmans van het hof te verbannen. Intussen kwamen ten paleize brieven aan waarin gedreigd werd zowel Hofmans als de koningin zelf te vermoorden.

Het was de medische vooruitgang die uiteindelijk Christina’s zicht verbeterde, maar de Nederlanders bleven de nochtans blije en goedlachse tiener tot haar weerzin met medelijden bejegenen. Om zich los te rukken van haar afkomst, verhuisde ze tijdens haar studies pedagogiek uit Paleis Het Loo en ging ze op kot in Groningen. ‘Zij vloekte net zo vreselijk als ik’, herinnert klasgenote en latere tv-presentatrice Catherine Keyl zich. ‘Als je als vrouw grofgebekt was, hoorde je er nu eenmaal bij. Vloeken als een daad van verzet tegen de rol die je hebt in de maatschappij, dat zal zeker voor Christina hebben gegolden.’ Koninklijk historica Dorine Hermans weet van een familievriendin dat Christina ‘de minst prinsessige van de vier prinsessen’ was: ‘Het was iedereen toen al duidelijk dat Christina niet beschikbaar zou zijn voor de troon. Ze wilde er niets mee te maken hebben’. En dus volgde de prinses haar grote passie, en trok ze naar een conservatorium in Canada om er zang te gaan studeren. ‘Ik kon mezelf zijn. Ik voelde er niets voor om dat leuke prinsesje te worden dat zingt. Zo’n circusattractie’. Daarna, in 1974, vestigde Christina zich in New York om er aan kinderen zangles te gaan geven. Ze vond het heerlijk: ‘Hier kan ik een nummer zijn’, klonk het opgelucht. Ze ging volledig op in de anonimiteit en benadrukte dat het een bewuste keuze was: ‘Prinses zijn is geen prestatie, ik ben toevallig in die wieg geboren’. Sterker nog, ze liet zich ooit ontvallen dat haar titel ‘een handicap’ was.

In 1975 huwde Christina met de Cubaan Jorge Guillermo, die als tiener met zijn familie naar de VS was gevlucht. Ze vroeg doelbewust geen toestemming aan de regering zodat ze haar recht op de troon kon afschudden. ‘Ik verlangde naar vrijheid. En die kreeg ik op deze manier’. Het stel kreeg zonen Bernardo en Nicolás en dochter Juliana, maar van Guillermo’s voornemen om na hun huwelijk te blijven werken kwam weinig in huis. Het gezin keerde in de jaren 1980 zelfs plots terug naar Nederland, waar ze in Wassenaar Villa Eikenhorst lieten bouwen, dat koning Willem-Alexander tot dit jaar met zijn gezin betrok. Daar kwamen Guillermo’s ware bedoelingen boven: hij bakte niets van de functies die schoonvader prins Bernhard hem toestopte, maar stouwde de villa wel vol peperdure antiek en kunst op rekening van Christina’s vermogen. En daar waar de prinses van anonimiteit en privacy een levensdoel had gemaakt, sommeerde haar man de pers geregeld bij hen thuis, waar hij zijn gezin gebood uitgebreid bij zijn antiekcollectie te poseren. In 1996 was de maat vol: Christina vroeg de echtscheiding aan en keerde met haar kinderen terug naar New York. Twee jaar lang voerde Jorge voor de rechtbank een bittere strijd om geld.

In de jaren na haar scheiding nam de prinses twee albums op, en trad ze voor het voetlicht door te zingen op het huwelijk van haar neef Willem-Alexander met Máxima, en twee jaar later op de begrafenissen van haar beide ouders. Ondanks de affaire-Hofmans was Christina altijd de oogappel van haar moeder gebleven, met wie ze haar no-nonsensehouding deelde: ‘Om wat ze ondanks haar handicap had bereikt, was haar jongste dochter Juliana’s grote trots. Zij had het door haar ‘sterke persoonlijkheid’ in het leven ‘helemaal zelf gemaakt’’, schrijft de biografe van de koningin, die haar bezoeken aan Christina ‘feestmomenten’ noemde. De laatste jaren van haar leven woonde ze in Italië, op de plek waar ze met Juliana en Bernhard de zomervakanties had doorgebracht. Boven de koninklijke stallen van paleis Noordeinde behield ze een appartement om vaak bij haar familie te kunnen vertoeven. Het is daar dat prinses Christina, bij wie in 2017 botkanker was vastgesteld, de voorbije maanden permanent werd verpleegd en uiteindelijk overleed.