De overheid legt een resem verplichtingen op aan energieleveranciers en distributienetbeheerders binnen het energienetwerk. De openbaredienstverplichtingen (ODV), zo worden ze genoemd. Het gaat vooral over technische verplichtingen, sociale maatregelen en ecologische ingrepen, zoals groenestroomcertificaten en premies voor energiebesparende werkzaamheden.

Die kosten komen voor een deel op de energiefactuur van gezinnen en bedrijven terecht, maar zijn daar niet rechtstreeks op af te lezen. Ze zitten verwerkt in de ‘distributienettarieven’, de energieprijs zelf, en extra heffingen.

De Vlaamse energieregulator Vreg berekende voor het eerst wat die ODV-kosten voor de modale gebruiker betekenen. In totaal zijn ze goed voor 1,6 miljard euro, btw inbegrepen. Bij een doorsnee gezin weegt dat vooral op de elektriciteitsfactuur. Die ligt 288,51 euro hoger door de ODV-kosten. De aardgasfactuur stijgt met 40,31 euro. Ook een doorsnee klein bedrijf ziet de factuur aardig aandikken. Voor elektriciteit betaalt het 4.011,79 euro ODV-kosten, voor aardgas 195,61 euro.

“Verkeerd signaal”

De Vreg is behoorlijk kritisch over die extra kostenposten. Ze stelt vast dat de totale maatschappelijke kost van de ODV’s “naast aanzienlijk, ook weinig inzichtelijk is”. Eerdere studies besloten al dat de kosten in het buitenland voor gebruikers een stuk lager liggen, en dat dat voor een groot deel te wijten is aan de ODV-kosten. De Vlaamse overheid zou de heffingen beter uit de algemene middelen financieren, in plaats van ze op de elektriciteitsfactuur te zetten, vinden critici.

Bovendien houdt dit rapport enkel rekening met de Vlaamse ODV’s; er zijn er ook nog federale, die komen erbovenop.

De Vreg stelt zich ook vragen bij het feit dat vooral de elektriciteitsfactuur zo zwaar belast wordt, in vergelijking met aardgas. Want elektriciteit zal alleen maar belangrijker worden, als we minder uitstoot van broeikasgassen willen. “Gelet op de energietransitie, die onder andere tot veel meer warmtepompen en elektrische voertuigen zal leiden, en de verdere groei van decentrale hernieuwbare productie, is elektriciteit een energiedrager van de toekomst. Om te evolueren naar een koolstofarm energiesysteem geeft dit dus een verkeerd signaal.”

De Vreg wil met het rapport bijdragen tot een voor iedereen betaalbare energietransitie, zegt algemeen directeur Pieterjan Renier: “We hopen dat de transparantie die dit rapport brengt de aanzet zal zijn voor de beleidsmakers om de huidige ODV’s en hun financieringswijze te herbekijken. We moeten werk maken van een betaalbare energietransitie.”