‘Vrije schoolkeuze onder druk door plaatstekort’: uw onderwijsvragen beantwoord
Komt er een maximumfactuur in het secundair onderwijs? Gaat de kwaliteit van onze scholen echt zo snel achteruit en wat kunnen we daaraan doen? En heeft uw kind straks nog wel iemand voor de klas, nu het lerarentekort steeds groter wordt? Onze onderwijsspecialisten Pieter Gordts en Remy Amkreutz beantwoorden uw vragen bij de start van het nieuwe schooljaar.
Live
Deze DM Chat is afgesloten. Hartelijk dank voor alle boeiende vragen. U kan de antwoorden hieronder lezen.
Veel scholen halen aan dat ze de eindtermen behalen. Maar dat zijn minimumdoelen van wat kinderen moeten kennen zijn. Dat is de ondergrens. Zijn de scholen zich daarvan voldoende bewust? – Hendrik D’Hulster (Ichtegem)
Het is een veelgehoorde kritiek, bijvoorbeeld van OESO-topman Dirk Van Damme, dat scholen zich op aansturen van hun onderwijskoepel of -net te veel gericht hebben op de eindtermen. Het zou een verklaring kunnen zijn voor de dalende prestaties in internationale onderzoeken, zoals PISA. Na de introductie van de nieuwe eindtermen voor de eerste graad van het secundair onderwijs weerklonk dezelfde waarschuwing. Het valt op dat de verschillende bestuurders van de koepels zich hier ook over uitspreken.
“Eindtermen mogen niet dé lat van het onderwijs worden. Vergelijk het met hoogspringen. Eindtermen zijn de minimumhoogte om op de Olympische Spelen mee te doen. Maar als je echt wil excelleren, is die minimumhoogte niet genoeg voor een medaille”, zegt Lieven Boeve, topman van Katholiek Onderwijs Vlaanderen in een interview met De Morgen.
Welke maatregelen zullen er genomen worden om beginnende leerkrachten zekerheid te bieden en te ondersteunen? – Samira (Lokeren)
Aanvangsbegeleiding is de laatste jaren uitgegroeid tot hét modewoord. Zowel de overheid als de koepels zetten sterk in op de begeleiding van beginnende leerkrachten. Daarnaast is er een lerarenplatform ontstaan – wat doet denken aan de oude vervangingspool. Zo krijgen 2.500 leerkrachten basisonderwijs en 370 leerkrachten secundair onderwijs een gegarandeerde tijdelijke aanstelling voor een volledig schooljaar. Dit blijkt niet voldoende om alle noden op te vangen.
Wordt er in het gewone onderwijs voldoende tijd en geld besteed aan kinderen met leerstoornissen? Voorziet het secundair voldoende zorgleerkrachten? – Sofie (Gent)
Het lijkt er inderdaad sterk op dat er steeds meer zorgnoden bestaan. Leerkrachten geven in onderzoeken aan dat er steeds meer van hen wordt gevraagd en dat zij minder toekomen aan het lesgeven zelf. In veel scholen wordt hier dan ook fel op ingezet. Maar er bestaan natuurlijk verschillen tussen de scholen. Het is wel zo dat de middelen die vroeger geconcentreerd werden ingezet in het buitengewoon onderwijs – waar veel leerlingen met eenzelfde type zorgnood samenzitten/-zaten – nu over een grotere groep scholen moeten worden verdeeld. Dit heeft natuurlijk een effect op het aantal uren zorg en begeleiding.
Leerkracht of opvoeder?
Hoe is onderricht nog mogelijk nu steeds meer ouders de opvoeding overlaten aan scholen en de leerkrachten verantwoordelijk houden? – Tom (Vleteren)
Goede vraag. Een blik achteruit leert dat deze spanning altijd heeft bestaan. Scholen zijn juist ontstaan om taken over te nemen die de ouders zelf niet konden/wilden oppakken. In Nederland ging het bijvoorbeeld om het leren lezen (van de Bijbel) en schrijven. Vandaag zien we dat scholen steeds meer taken op hun bord krijgen, denk maar aan de zindelijkheidstraining in het kleuteronderwijs. Het is onmogelijk om nu te zeggen of dit goed of fout is. Het lijkt vooral belangrijk dat de samenleving hierover een breed debat voert: waar eindigt de taak van de ouders en begint de taak van de school?
Beeld ANP Op welke manier kan de expertise van lesgevers en onderwijskundigen die het onderwijs verlaten hebben (door bijvoorbeeld pensioen) toch nog ingezet worden? – Karel (Dilbeek)
Het is voor gepensioneerden mogelijk om terug te keren naar school, al staat er een beperking op het aantal uren dat een gepensioneerde mag bijverdienen. Door het groeiende lerarentekort doen steeds meer scholen wel een beroep op de leerkrachten die hen verlieten, bijvoorbeeld om bijles te geven of enkele uren wiskunde op te pakken.
Vegetarische maaltijd
De klimaatopwarming is een feit. Onze kinderen kunnen leren hier goed mee om te gaan. Het is al positief dat ze brooddozen en herbruikbare flessen moeten meenemen, maar ook door vegetarisch te eten kan er een verschil worden gemaakt. Wordt er binnen het onderwijsnet gestimuleerd om op school minstens wekelijks een vegetarische maaltijd aan te bieden? – Sofie Van Loo (Zottegem)
De onderwijsverstrekkers maken wel degelijk werk van duurzaamheid en gezondheid. Die waarden staan ook in de eindtermen – de minimumdoelen van de Vlaamse overheid – opgenomen. Maar de overheid legt geen vegetarische maaltijden op. Er bestaat nog altijd de vrijheid van onderwijs. In de verschillende netten wordt wel vaak werk gemaakt van vegetarische alternatieven. In de scholen van de Stad Gent bestaat al meer dan een decennium bijvoorbeeld een veggiedag op donderdag. Als dit in de school van uw kind(eren) niet het geval is, kan u hierop altijd aandringen via het oudercomité.
Gaat de kwaliteit van de leerkrachten achteruit? – B. Van Dooren (Zandhoven)
Dit is een genuanceerd verhaal. We hebben aanwijzingen dat de instroom van de lerarenopleiding is veranderd en dat veel studenten niet slagen. Tegelijk zijn er veel minder aanwijzingen dat er iets scheelt aan de uitstroom van gediplomeerden. Wel valt steeds vaker bij de hogescholen en universiteiten te horen dat hun topafgestudeerden niet kiezen voor een carrière in het onderwijs en hun heil zoeken in de privésector.
Beeld ANP XTRA Is een antipestbeleid verplicht op school? – Iris Uyttersprot (Brussel)
Nee, dat is vanuit de overheid niet verplicht. Wel moeten scholen werken aan een gezonde psychosociale omgeving voor de leerlingen. Het spreekt voor zich dat een antipestbeleid hiervan deel hoort uit te maken. De laatste jaren is de strijd tegen pesten steeds nadrukkelijker in beeld gekomen: denk maar aan de vele campagnes zoals de Week tegen Pesten en de Move tegen Pesten.
Aangezien er veel leerkrachten met een burn-out kampen, is er duidelijk iets aan de hand. Waarom worden er niet op elke school teamcoaches aangesteld? – Ineke Stevens (Gent)
Er zijn vandaag wel degelijk ‘zorgcoaches’ – al zijn die voornamelijk gericht op de leerlingen – en er bestaat een uitgewerkt hr-beleid. Maar die taken komen door het lerarentekort eveneens onder druk te staan. Zo worden de zorgcoaches steeds vaker ingeschakeld, bijvoorbeeld als zorgleerkracht. Het is in sommige scholen alle hens aan dek.
Discriminatie
Kan het nieuwe inschrijvingsbeleid weer tot discriminatie van ouders met een migratieachtergrond leiden? – Jeanine Schepens (Gent)
Van discriminatie is en was geen sprake. Een school kon en kan nooit zeggen: wij verkiezen leerling a boven leerling b. Tot voor kort gold ‘eerst komt, eerst maalt’ bij inschrijvingen in secundaire scholen. In het nieuwe digitale inschrijvingssysteem werd dat vervangen door toeval, zoals al langer het geval was in het lager onderwijs.
Wel is het zo dat in het nieuwe inschrijvingssysteem de zogeheten dubbele contingentering werd geschrapt. Dat is de voorrangsregel die voor een betere sociale mix moet zorgen. In de plaats komt een optioneel systeem van voorrang voor kwetsbare groepen. Het is nu afwachten hoe dat wordt uitgewerkt en welke scholen dat zullen hanteren.
Zullen de scholen voldoende en kwaliteitsvolle leerkrachten vinden voor alle vakken? En wat als er geen zijn? – Claudia Vanhoudt (Halle)
Niemand kan die belofte vandaag maken. Er is bijvoorbeeld al jaren een tekort aan leerkrachten met een diploma wiskunde of Frans. Scholen moeten door het tekort – de komende jaren zijn er jaarlijks 5.000 tot 7.000 leerkrachten extra nodig – een beroep doen op creatieve oplossingen: denk aan het inzetten van gepensioneerden of studenten uit de lerarenopleiding die nog geen diploma hebben. Ook moeten de bestaande leerkrachten vaak meer uren maken en zijn er meer en meer vakleerkrachten die niet het vereiste diploma hebben.
In theorie kan dit volgens waarnemers de kwaliteit van het onderwijs verder onder druk zetten.
We liggen wakker van het gewicht van de schoolrugzakken. Onze kinderen dragen gemiddeld 7 kilogram op hun broze rug (een vijfde van hun lichaamsgewicht). Dat is niet normaal en zeker niet gezond. – Wenke (Brecht)
Verschillende scholen hebben hier wel degelijk aandacht voor. Zij maken bijvoorbeeld werk van lockers waar de leerlingen (een deel van) hun boeken kunnen achterlaten. Als dit op de school van uw kind(eren) niet het geval is, kunt u daar altijd naar vragen via het oudercomité.
Beeld ANP Dalende kwaliteit
Naarmate onze eigen kinderen het secundair beëindigen, heb ik telkens het gevoel dat ze minder voorbereid zijn op het hoger onderwijs. – Sabine (Gent)
U lijkt niet alleen te staan met uw aanvoelen. Het stemt niet alleen overeen met wat we zien in internationale onderzoeken zoals PISA en PIRLS, maar valt ook geregeld te horen in het hoger onderwijs. Verschillende universiteiten en hogescholen trokken al aan de alarmbel wat betreft de slaagcijfers en maken zich soms – zij het in minder uitgesproken bewoordingen – zorgen over de kwaliteit van de instromende studenten.
Waarom linken alle onderwijsexperts de PISA-rankings rechtstreeks aan de kwaliteit van onderwijs (daling in ranking = daling kwaliteit), en wordt de methodiek zelf van de PISA-testen niet in vraag gesteld? Deze testen richten zich namelijk vooral op de harde wetenschappen, middels voornamelijk testen van kennis op meerkeuzetoetsen. Misschien dalen we in de rankings, maar zijn onze leerlingen wel mondiger, milieubewuster en vriendelijker voor elkaar geworden? – Stijn Van Achter (Schepdaal)
Natuurlijk stellen sommigen de methodiek in vraag, maar dat doet niets af aan de waarde van een vergelijkende studie. Kwaliteit is een veelzijdig begrip: wat de ene daaronder verstaat, vindt de ander misschien minder belangrijk. Het zou dus perfect kunnen dat onze kinderen mondiger, vriendelijker en milieubewuster zijn geworden. Dat kunnen we niet in de PISA-test terugzien. Wat we wel zien, is dat hun kennis op het vlak van wiskunde, wetenschappen en leesvaardigheid daalt. Het is niet meer dan normaal dat dit veel experten zorgen baart.
Kan het nieuwe online inschrijvingssysteem garanderen dat je kind een plaatsje heeft in een van de drie op te geven middelbare scholen? – Cynthia (Hombeek)
Nee. Het nieuwe inschrijvingssysteem voorziet twee criteria voor selectie: toeval en nabijheid tot de school (voor het lager onderwijs). Al is de kans dat uw kind uiteindelijk in een van de voorkeursscholen terechtkomt, nog relatief groot. Maar ze komt wel steeds meer onder druk te staan door een groeiend capaciteitstekort: een leerlingen-boom stevent op onze scholen af en het ontbreekt onze scholen aan genoeg stoeltjes (en geld voor stoeltjes) voor iedereen.
Lerarentekort
Hoe vermijdt men dat het lerarentekort zal resulteren in nog grotere klasgroepen? Hoe moet het nu verder met het M-decreet? – Kristel Vermeerbergen (Borgerhout)
Eerlijk? Niet. Het ligt voor de hand dat het lerarentekort op termijn zal leiden tot grotere klasgroepen. Er zijn de afgelopen jaren enkele kleine maatregelen genomen om het tekort op te vangen, maar een groot zogeheten loopbaanpact bleef uit. Het is afwachten wat de volgende Vlaamse regering zal doen.
De inclusie-gedachte heeft de afgelopen jaren rake klappen gekregen en is steeds verder onder druk komen te staan. Het is afwachten in hoeverre er gas wordt teruggenomen: op dit moment klinkt steeds vaker dat het buitengewoon onderwijs wel de geijkte plaats is voor sommige leerlingen met een zorgnood.
Mijn zoon kan niet naar de school van zijn keuze. Dit gaat dan ook nog over een specifieke opleiding (plant, dier, milieu). Dit maakt mij als ouder machteloos. Hoe kan dit beter, zodat hij toch naar de school van zijn keuze kan gaan? – Anke (Antwerpen)
Elke Belg heeft een grondwettelijk recht op vrije schoolkeuze. Maar dat recht is niet gelinkt aan een concrete opleiding. Concreet moet iedereen dus kunnen kiezen voor het soort school dat hij of zij wil (lees: een katholieke school, gemeenschapsonderwijs…).
Het voorbeeld van plant, dier, milieu is vergelijkbaar met de richting topsport: u kan niet eisen dat uw kind naar een topsportschool kan gaan. Er zijn immers maar een beperkt aantal scholen en plaatsen waar dat mogelijk is. Het enige dat u kan doen, is vragen om een extra plaats te creëren. Of dat mogelijk is, hangt dan weer af van de mogelijkheden van de school.
