Experts over de oprichting van een nationaal meldpunt voor medische fouten: ‘Transparantie moet de norm zijn’

Michel Deneyer (professor medische ethiek VUB): ‘Gedaan met fouten wegmoffelen, zoals dertig of veertig jaar geleden’

Volgens professor medische ethiek Michel Deneyer (VUB), arts in het UZ Brussel, zou het niet meer dan logisch zijn dat we anno 2019 evolueren naar een nationaal meldpunt voor medische incidenten en fouten. “De tijd is daar rijp voor. Dertig, veertig jaar geleden werden fouten of incidenten steevast weggemoffeld en werd er in de opleidingen geen aandacht besteed aan transparantie. Vandaag is dat anders. Ook binnen de Orde der Artsen (waar Deneyer ondervoorzitter is, JBG) zetten we daar nu forser op in met een nieuwe ethische code waarin transparantie centraal staat. Ik juich het idee van mijn collega Bafort dus toe en vind dat we moeten nadenken hoe we zo’n meldpunt effectief kunnen opzetten.”

Deneyer wijst wel op een belangrijk knelpunt. “Het is nobel dat je zo’n meldsysteem ‘sanctievrij’ zou maken, maar je moet een grens trekken. Artsen of verpleegkundigen die willens en wetens regels aan hun laars lappen, mogen daar niet zonder sanctie mee wegkomen. We zullen dus moeten bekijken hoe je dat aanpakt.” Volgens Deneyer kan er grote winst geboekt worden met het meldpunt. “Het zal ons een veel beter zicht geven op de grootste problemen in de ziekenhuizen. Als we die vervolgens kunnen verhelpen, dan is dat positief voor de patiënt én voor de arts.”

Koen Balcaen (directeur verpleegkunde UZ Leuven, voorzitter vakvereniging NVKVV): ‘Meldpunt kan fouten meer bespreekbaar maken’

Als directeur verpleegkunde in het UZ Leuven is Koen Balcaen erg vertrouwd met de interne meldingssystemen die vandaag al in de meeste ziekenhuizen bestaan. “Die zijn zeer waardevol omdat je op lokaal niveau zeer snel kan ingrijpen en bijsturen, maar een nationaal meldpunt zou een interessante toevoeging zijn. Het zou een extra stimulans geven aan artsen en verpleegkundigen om onderling openlijk over fouten te praten. In het UZ Leuven zijn we een aantal jaar geleden al gestart met sporadische overlegmomenten op lokale diensten waar bepaalde cases rond fouten of incidenten besproken worden. Dat gebeurt niet met een vermanend vingertje en er wordt niemand geviseerd, maar de bedoeling is wel dat iedereen eruit leert. Die aanpak werpt zijn vruchten af. Het taboe verdwijnt zo beetje bij beetje.”

Als voorzitter van NVKVV, de grootste vakvereniging voor verpleegkundigen, steunt Balcaen alvast het initiatief om een debat te voeren over de oprichting van een Hoge Raad voor Medisch Falen. “Op voorwaarde dat het een interprofessioneel orgaan wordt, waar bijvoorbeeld ook plaats is voor verpleegkundigen. Alleen op die manier kunnen we correcte nationale richtlijnen uitvaardigen.”

Maggie De Block (ontslagnemend minister van Volksgezondheid, Open Vld): ‘Zinvol idee, maar opletten dat we geen administratief monster creëren’

Ontslagnemend Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) steunt het initiatief van dokter Bafort. “Ik vind transparantie in de zorg een noodzaak en deed in de aanloop naar de verkiezingen al twee voorstellen om het in de toekomst nog beter te doen op dat vlak. Zo zou de kwaliteit van de behandelingen in alle ziekenhuizen openbaar gemaakt moeten worden en er zou een meldpunt moeten komen waar de patiënt eenvoudig met álle klachten over zorg terecht kan. In die context kan het voorstel van dokter Bafort zeker nuttig zijn, al moeten we opletten dat we geen log, administratief monster creëren.”

De Block stelt dat het initiatief voor een Hoge Raad voor Medische Veiligheid best vanuit de sector zelf komt. “Het helpt niet om zoiets op te leggen vanuit de overheid”, vindt ze. “Best is dat de sector zelf bekijkt welke meldsystemen er intern in de ziekenhuizen al bestaan en daarop verder werkt voor een eventueel nationaal platform.” De Block benadrukt dat ze het debat over medische fouten toejuicht. “Het is nodig dat we hierover praten. Er zijn al heel wat goede voorbeelden waarbij instellingen de rapportering van medische fouten aanmoedigen, maar het is duidelijk dat er nog werk voor de boeg is.”

Stefan Vandecandelaere (ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro): ‘Grootste uitdaging wordt meldingen ‘sanctievrij’ maken’

Bij Zorgnet-Icuro, de koepel die alle ziekenhuizen verenigt, staan ze niet afkerig tegenover het idee om een nationaal platform uit de grond te stampen. “Het kan de veiligheid in de ziekenhuizen alleen maar ten goede komen als we op een regionaal of nationaal niveau informatie kunnen uitwisselen”, zegt Stefan Vandecandelaere, intersectoraal kwaliteitsmanager bij de koepel. “Een van de grootste uitdagingen wordt echter hoe we dat kunnen organiseren binnen de huidige wetgeving. Want als je daar effectief een systeem van wil maken waar mensen geen sanctie hoeven te vrezen als ze iets melden, dan moet je toch een zeer duidelijk kader scheppen. Als iemand een systeemfout meldt, dan is het ergens logisch dat je daar als directie niet meteen een sanctie aankoppelt, maar wat doe je met mensen die fouten blijven herhalen? En die misschien van de melding gebruik maken om ‘beschermd’ te zijn? Daar moeten we goed over nadenken.”

Vandecandelaere stelt dat de ziekenhuizen vandaag al voor een deel een cultuurwijziging hebben doorgemaakt. “Ziekenhuizen zetten daar steeds meer op in. Er is wetenschappelijk onderzoek van de UHasselt dat aantoont dat de perceptie van het personeel over patiëntveiligheid de voorbije tien jaar gunstig geëvolueerd is. Maar we zijn er nog niet en een Hoge Raad voor Medische Veiligheid kan misschien een nieuwe stap in de goede richting zijn.”