Is aardgas veilig? Wat u moet weten
De explosie in Wilrijk was van een verwoestende kracht, mogelijk dus te wijten aan een gasontploffing. Wanneer wordt gas gevaarlijk? En wat u moet weten om het veilig te houden. Een overzicht.
Hoe vaak gebeurt er een gasexplosie in Vlaanderen?
Gasontploffingen komen gelukkig maar zelden voor. Vorig jaar waren er wel twee zware explosies in Vlaanderen: op 15 januari lieten twee mannen het leven en raakten er 27 gewond bij een zware explosie in een pand aan de Antwerpse Paardenmarkt. In juni 2018 overleed een 10-jarige jongen in Oostakker toen het poolhuis in zijn tuin ontplofte. Dit jaar waren er voor vandaag voor zover bekend drie kleinere explosies. Daarbij raakte niemand zwaargewond.
Wat is zoal de oorzaak?
Uit analyse blijkt dat zowat de helft te wijten is aan kwaad opzet, of aan wanhoopspogingen. In de andere gevallen is de oorzaak zo goed als altijd een leidingbreuk, bijvoorbeeld door een verzakking, niet of slecht onderhouden (oude) installaties of onvakkundig aangelegde voorzieningen, bijvoorbeeld door doe-het-zelvers.
Valt dreigend gevaar tijdig vast te stellen?
“Een gaslek in de woning merk je op”, verzekert Kris De Wit, technisch expert bij Gas.be, de vereniging van gasnetbeheerders. “Methaan, het hoofdbestanddeel van aardgas, is van nature weliswaar geur- en kleurloos, maar de distributienetbeheerders voegen om veiligheidsreden een geurstof toe.” De opvallende, penetrante geur die doet denken aan rotte eieren is vrijwel meteen waarneembaar – lang voor er 1 procent aardgas in de omgevingslucht zit. “Op dat ogenblik is de aardgasconcentratie nog veel te gering om te ontvlammen”, weet de gasexpert. Tijdens de slaap kan een gasdetectiesysteem tijdig voor een lek waarschuwen.
Wanneer is een explosie mogelijk?
“Dat kan pas vanaf 5 procent aardgas in de lucht. Niet eerder”, zegt De Wit. “Aardgas vervliegt, maar kan zich wel ophopen in een gesloten ruimten. Eens er meer dan 15 procent aardgas in de lucht is, is er niet genoeg zuurstof meer om tot ontvlamming te komen. De situatie is dus alleen potentieel gevaarlijk wanneer de omgevingslucht 5 tot 15 procent aardgas bevat.” Of aardgas dan ook werkelijk ontvlamt, hangt van de temperatuur af. “Die moet ten minste 650 °C bedragen. Een ontstekingsbron als een vlam of vonk is dus nodig.” Roken en het gebruik van lucifers, aanstekers en kaarsen is uiteraard uit den boze. Gebruik ook zeker geen elektrische schakelaars. Maar ook een deurbel, zaklamp, telefoon, verwarming of domotica kunnen al een noodlottige vonk veroorzaken. “Een hete verwarmingsradiator kan niet tot een ontsteking leiden. Vermijd dus vooral vonken, en er zal niks gebeuren.”
Wat gebeurt er bij zo’n explosie?
Een vernietigende ontploffing vindt alleen plaats als de ontbranding zich voordoet in een gesloten ruimte zoals een kelder, een gesloten lokaal of diepe sleuf. De enorme energie die vrijkomt bij de ontbranding, kan dan niet ontsnappen. De vrijgekomen energie bedraagt 60 keer het volume van het ontvlamde gas, waardoor de druk zodanig oploopt dat de gesloten ruimte als het ware openbarst. Zoiets gebeurt in een fractie van een seconde.
Wat te doen bij gasreuk?
Merkt men een gasgeur op, dan is het zaak de ruimte zo spoedig mogelijk te verluchten, en alle mogelijke ontstekingsbronnen te vermijden. “Aardgas is lichter dan lucht en is heel vluchtig. Daardoor zal de concentratie heel snel afnemen zodra je ramen en deuren openzet”, weet De Wit. Maar ook dan blijft het opletten: een erg hoge gasdichtheid kan door verluchting opnieuw tot binnen de gevarenzone dalen. “Maak dus ook na verluchting nooit vlammen of vonken. Sluit indien mogelijk de gastoevoer af, zonder daarbij dus licht te maken.” Verwittig tot slot de distributienetbeheerder of hulpdiensten en eventuele buren.
Is aardgas ook een sluipmoordenaar?
“Nee, want aardgas is niet giftig. Een mengsel van aardgas en lucht kan je zonder gevaar inademen. Het bevat geen koolstofmonoxide (CO). Die sluipmoordenaar stof ontstaat zoals bij alle gassen enkel bij een onvolledige verbranding.”
Wat preventief te doen om een ongeval te vermijden?
Volgens Gas.be zijn er drie grote regels waaraan men zich moet houden om een ongeval te vermijden. “Opdat geen lekken zouden ontstaan, is het zeer belangrijk dat de installatie en eventuele werkzaamheden aan leidingen en toestellen door een erkend installateur gebeuren. Kies voor een vakman die over het Cerga-kwaliteitslabel beschikt.” Ook het gebruikte gastoestel is best met zo’n label gecertificeerd. “Laat je verwarmingsketel zeker om de twee jaar onderhouden. Dat is overigens wettelijk verplicht. De technicus controleert daarbij onder meer op eventuele lekkage.” Het risico op een ongeval is ook kleiner bij voldoende ventilatie.