Britten in shock over verbanning van prominenten uit de Conservatieve Partij

De Britse Conservatieve Partij likt woensdag de wonden na de donkerste dag uit haar eeuwenoude geschiedenis. Vriend en vijand zijn in shock doordat Boris Johnson en de zijnen dinsdagavond laat bekende gezichten als Kenneth Clarke, Rory Stewart en Philip Hammond uit de fractie hebben gezet. Reden: ze hadden de oppositie geholpen bij het voorkomen van een no deal-brexit. Volgens Stewart is de woede binnen de partij zo groot dat andere fractieleden mogelijk uit zichzelf zullen opstappen, waarmee een scheuring een feit lijkt te zijn. Wat overblijft van de Conservatieve Partij is in wezen een Brexitpartij.

Ondertussen ploetert premier Boris Johnson door. Nadat zijn regering de controle over het Lagerhuis had verloren, diende hij dinsdagavond laat een motie in voor het houden van verkiezingen, bij voorkeur daags voor de Europese top van 17 oktober. Daarover zal het Lagerhuis woensdagavond debatteren. Er is een tweederdemeerderheid nodig. De oppositie wil niet meewerken zolang een no deal-brexit in de lucht hangt. De Conservatieve Partij probeert oppositieleider Jeremy Corbyn nu af te schilderen als lafaard, omdat hij al jaren roept om verkiezingen, maar op het beslissende moment niet thuis geeft.

Race tegen de klok

Als deze poging mislukt kan Johnson ook een nieuwe verkiezingswet indienen, maar dat neemt meer tijd in beslag aangezien die wet ook door het vijandige Hogerhuis moet. Een derde optie is dat Johnson een motie van wantrouwen tegen zichzelf indient, maar dat biedt de oppositie de kans om zelf een regering te vormen. 

De wetgeving om een no deal-brexit te voorkomen moet maandag afgerond zijn. Dat betekent een race tegen de klok. Wanneer de rebellen erin slagen, kan de regering desnoods besluiten de noodwet niet aan de koningin aan te bieden, wat even omstreden als uniek zou zijn.

De meeste aandacht zal uitgaan naar de gebeurtenissen eind deze week – en mogelijk in het weekend – in het Hogerhuis. Brexitgezinde Lords zijn van plan elke mogelijke truc uit de doos te halen om tijd te rekken, met het doel om de noodwet om zeep te helpen. Er zijn reeds 102 amendementen ingediend. In de Lords zijn geen vastgelegde regels waar het gaat om spreektijd. Als in een herenclub gelden er informele afspraken. De kans bestaat dat de Lords en Lady’s ook ’s nachts debatteren. Daarom arriveerde Lord Dick Newby woensdag met extra kleren, scheergerei en dekens in Westminster.

Dit zijn vier van de bannelingen:

RORY STEWART

Amper vijf weken geleden was Rory Stewart nog kandidaat om leider van de Conservatieve Partij en daarmee premier te worden. Nu is de 46-jarige vertegenwoordiger van de Engels-Schotse grensstreek partijloos. Met zijn pragmatische blik op de wereld is de kosmopoliet Stewart – geboren in Hong Kong en opgegroeid in Maleisië – afgelopen maanden uitgegroeid tot de held van de liberale conservatieven. Zijn populariteit groeide door de Rory Walks-video’s, verslagen van zijn wandelingen door het land. Ver weg van Westminster voerde hij gesprekken met gewone kiezers, van boeren tot bezoekers van voedselbanken, van brexiteers tot immigranten. Het leverde hem de titel Politicus van het Jaar op, een prijs die hij kreeg op zijn laatste avond als Conservatief.

KENNETH CLARKE

De Father of the House is uit de fractie gezet. Veel Britten kunnen het nieuws dat Kenneth Clarke (79) zich niet langer Conservatief mag noemen nauwelijks geloven. De man die in 1970 onder de vleugels van Ted Heath het Lagerhuis betrad is immers door een door conservatief, een ouderwetse Torie. Deze liefhebber van sigaren, whiskey en jazzmuziek is liefst 23 jaar lang minister geweest. Zijn (kritische) liefde voor de Europese Unie betekende zijn ondergang. Clarke was de enige Conservatief die ook na het referendum tegen brexit stemde. De vertegenwoordiger van een dure buitenwijk van Nottingham had al aangekondigd om zich bij de volgende verkiezingen niet meer verkiesbaar te stellen, maar dit einde is wel erg treurig.

PHILIP HAMMOND

Clarke was niet de enige oud-minister van Financiën die uit de fractie is gezet. Philip Hammond mag voortaan ook aan de andere kant van het Lagerhuis plaatsnemen, tussen de socialisten, Liberaal-democraten en Schotse nationalisten. Het is moeilijk voorstelbaar want Hammond was recentelijk nog de hoeder van ’s lands financiën. Hij heeft zich jarenlang grote zorgen gemaakt over de economische gevolgen van brexit en was niet bereid om mee te werken aan een no deal. Zijn inschatting is dat het Verenigd Koninkrijk te grote schade oploopt, wat haaks staat op de bravoure van de brexiteers. Hammond is geliefd om zijn droge humor en koele intelligentie, maar voor de Spartanen onder de brexiteers was hij de grote saboteur. Grote vraag is of hij naar de Liberaal-democraten gaat.

NICHOLAS SOAMES

Wie had dit ooit kunnen bedenken: Churchill-biograaf zet kleinzoon van Winston Churchill uit de fractie van de Conservatieve Partij. En toch is het gebeurd. Ook voor de 71-jarige Nicholas Soames is geen plek meer binnen de huidige Conservatieve Partij. Hij is simpelweg te EU-gezind, al heeft hij drie keer voor de deal van Theresa May gestemd. Hoewel hij bekend staat als een bullebak, zal zijn geluid worden gemist op de Conservatieve bankjes. Net als Clarke zal hij het Lagerhuis verlaten. Mogelijk zal Boris Johnson hem tot de adelstand verheffen zodat hij in het Hogerhuis kan plaatsnemen. Het zal niemand verbazen als hij dat aanbod weigert. De jonge Churchill heeft de Conservatieve Partij overigens ook verlaten, vrijwillig, om later weer terug te keren.