Een verkeersongeval kan iedereen overkomen, vluchten is niet de oplossing

Als je het zelf niet hebt meegemaakt, kan je je vermoedelijk niet goed inleven, en is een vooroordeel snel uitgesproken. Ikzelf heb in maart 2007 een zwaar verkeersongeval veroorzaakt en herinner me een belangrijke afweging die door mijn hoofd flitste: wegvluchten of helpen. Ik heb de afweging gemaakt, in een fractie van een seconde weliswaar, en ben gebleven om te helpen.

Niet vluchten, maar verstijven van angst is natuurlijk ook een mogelijke reactie. Menselijk maar spijtig, want zo gaan mogelijk kostbare seconden verloren om noodzakelijke hulp te bieden, hulp die het verschil kan maken tussen leven of dood. Dat besef je maar zodra je het meemaakt.

Ook wegvluchten lijkt een begrijpelijke paniekreactie: “ik wil hier niet in betrokken zijn”. De hele situatie overweldigt je, je wil tijd hebben om de realiteit van het ongeval onder ogen te zien, je wil van het gevaar wegvluchten uit overlevingsinstinct.

Maar je moet dan tegelijkertijd beseffen dat je die realiteit niet kan ontvluchten. Elke stap die je zet, weg van de realiteit, moet je vroeg of laat terugzetten, om het gebeurde alsnog onder ogen te zien. Je kan immers niet blijven vluchten. Omwille van je eigen gemoedsrust zal je vroeg of laat wel moeten terugkeren en de realiteit onder ogen zien en er leren mee omgaan. Hoe sneller je die stap zet, hoe makkelijker de verwerking zal zijn. En vluchten omdat je gedronken had, komt al helemaal slecht over bij de publieke opinie: het komt over als “je verantwoordelijkheid ontvluchten”.

Er is ten slotte ook de menselijke realiteit. Stel jezelf in de plaats van het slachtoffer. Je zou immers in gelijkaardige omstandigheden ook willen dat je geholpen zou worden, in plaats van in je lijden alleen gelaten te worden. Ook de pleger van vluchtmisdrijf heeft wellicht begeleiding nodig om te komen tot schuldbesef. Straffen op zich haalt blijkbaar niet veel uit.

Even Zeer (lotgenotenvereniging voor veroorzakers van verkeersongevallen) staat niet te springen om plegers van vluchtmisdrijf te “mogen” begeleiden. Anderzijds steken we onze kop niet in het zand en beseffen we maar al te goed welke emotionele “roller-coaster” deze mensen te verwerken krijgen.

We proberen voor elke veroorzaker die zich aanmeldt (meestal geen gevallen van vluchtmisdrijf) een gepaste buddy te vinden: iemand die iets gelijkaardig heeft meegemaakt, of die zich in de situatie van de nieuwe lotgenoot kan/wil inleven. Wat plegers van vluchtmisdrijf betreft, is dat niet altijd makkelijk – toch proberen we om geen oordeel te vellen, maar eerder voorzichtig te luisteren naar het verhaal en de onderliggende emoties.

Waar mogelijk reiken we voorbeelden aan hoe anderen met gelijkaardige situaties zijn omgegaan. Immers, “de” oplossing bestaat niet. Ieder zal voor zichzelf moeten uitzoeken hoe hij/zij zijn leven terug op de sporen krijgt. Zo proberen we schuldbesef en verantwoordelijkheidszin bij te brengen, dingen die noodzakelijk zijn om de waarheid onder ogen te zien, als eerste stap naar verwerking.

Samen proberen we te begrijpen hoe een bepaalde situatie vermeden had kunnen worden (zelfs in die situaties dat de chauffeur “juridisch” niet de “oorzaak” vormde van het ongeval). En ten slotte proberen we de dialoog aan te gaan met de andere partij (slachtoffer of nabestaande), om zo samen te komen tot een verwerking van het gebeurde. 

Gelukkig staan we in deze strijd niet alleen! De afgelopen jaren hebben we heel wat tijd en moeite geïnvesteerd in het zoeken van toenadering tot professionele organisaties zoals Moderator vzw (focust zich bij ongevallen op dialoog tussen slachtoffers, na(ast)bestaanden en veroorzakers), CAW (focust zich op emotionele begeleiding van mensen die het spoor bijster raakten,  al dan niet ongeval-gerelateerd), Slachtofferbejegening Politie (slechtnieuwsmeldingen) en Rondpunt (biedt informatie aan al wie (in)direct betrokken raakte bij een verkeersongeval), en dit met de steun van Trefpunt Zelfhulp (praktische ondersteuning van zelfhulpgroepen). We hebben ook sporadisch contact met justitieassistenten die veroorzakers moeten begeleiden bij (hopelijk zinvolle) taakstraffen. 

En die samenwerking begint stilaan haar vruchten af te werpen. Even Zeer is van een louter privé-initiatief overgegaan naar een vzw-structuur. Onze huidige focus ligt in de verdere uitbouw van de organisatie: per provincie een aantal “buddies” opleiden en inzetten in de begeleiding van nieuwe lotgenoten. Verder willen we deze buddies ook de ruimte geven om lokaal te integreren en interageren met bestaande lokale hulporganisaties (o.a. slachtofferbejegening), om zo op termijn te groeien en steviger lokaal te verankeren, en op termijn praatgroepen van lotgenoten op te starten. Deze constructieve aanpak zal hopelijk méér opleveren dan een louter repressief beleid of vooroordelen. 

Maar toegegeven, er zullen altijd "hardleerse" individuen blijven rondlopen – dus vermoedelijk zal de waarheid ergens tussenin liggen; constructief en repressief zullen elkaar aanvullen. Alleen de toekomst zal dit uitwijzen.

En vooral, denk niet “mij overkomt het niet”. Want pech schuilt altijd in een klein hoekje, daar waar je het niet verwacht. Vermijd dus best zelf elke situatie die risico verhoogt. Dit is dan gelijk ook een oproep naar alle soorten weggebruikers: een pleidooi voor nultolerantie (drank en drugs), matige snelheid, oogcontact, aandacht en wederzijds respect tussen alle soorten weggebruikers onderling. Want elk vermeden ongeval is een stap in de goede richting: we go for zero!

Bij deze dan ook een warme oproep tot actieve deelname. Blijf jij, net als ik, bij het slachtoffer? Maak de belofte op www.ikblijferbij.be! (een campagne van Rondpunt vzw).