Kunt u nog volgen na het zoveelste brexit-hoofdstuk? Waar staan we nu en wat mogen we verwachten?

Boris Johnson, sinds enkele weken de nieuwe Britse premier, is duidelijk: op 31 oktober moet het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaten, met of zonder akkoord met die Europese Unie. Zonder deal vertrekken, de no-dealbrexit, betekent dat het Verenigd Koninkrijk de douane-unie en de eengemaakte markt onmiddellijk zou verlaten. Volgens veel Britse én buitenlandse politici en zakenlui een ramp voor de economie.

Britse parlementsleden stemden in het verleden al meermaals tegen een no-dealbrexit. Vorige week kwam Johnson met een verrassende zet: hij schort het parlement vanaf maandag 9 september voor vijf weken op (prorogation, zoals dat in het Verenigd Koninkrijk genoemd wordt). In die periode zijn er geen debatten of stemmingen. Opschorten is niet ongewoon, maar de lengte wel, en zeker de timing. Volgens Johnson heeft dat niets te maken met de brexit, maar Britse parlementsleden twijfelen daar sterk aan. Zowel binnen Johnsons eigen partij als bij de oppositiepartij Labour.

De Britse politiek staat al een hele week onder hoogspanning. Dinsdag nam het parlement de controle over de procedures in eigen handen, wat een nieuwe brexit-stemming mogelijk maakte. Een wet die Johnson zou kunnen dwingen om opnieuw uitstel van de brexit te vragen, tot voorbij 31 oktober dus. Johnson zette daarop een twintigtal parlementsleden uit zijn eigen Conservatieve Partij omdat die het daarmee eens waren, tégen de wil van de regering. Onder hen ook kleppers met een jarenlange staat van dienst.

Een nieuwe stemming op woensdag dus, in het Lagerhuis (House of Commons), over de zogenoemde "Benn Bill". Volgens dat voorstel moet Johnson tegen 19 oktober de toestemming hebben van het parlement voor een brexit. Heeft hij die niet, dan moet hij aan Europa uitstel vragen.

Het werd een nederlaag voor Johnson, en geen nipte nederlaag. Het voorstel werd in drie lezingen goedgekeurd. De "rebellen", zijnde de oppositie én dissidente Conservatieven, wonnen het pleit met 327 stemmen ten opzichte van 299 stemmen voor het kamp van Johnson.

De premier voerde daarop uit waar hij al eerder op gezinspeeld had: een voorstel tot vervroegde verkiezingen. En dat op dinsdag 15 oktober, vóór de Europese top van 17 oktober. Johnson moest voor zijn voorstel wel een tweederdermeerderheid zien te vinden. Maar ook hier haalde hij het niet: voorstel verworpen.

Op korte termijn? Het voorstel verhuist na het Lagerhuis nu naar het Hogerhuis (House of Lords). Ook dat moet namelijk zijn goedkeuring geven voor het voorstel officieel wet kan worden.

Knelpunt hier is de tijd. Begin volgende week al worden de activiteiten van het parlement opgeschort. De zogenoemde prorogation, weet u nog? Om alles op tijd afgerond te krijgen, zou het voorstel tegen vrijdagavond Britse tijd (18 uur bij ons, red.) door het Britse Hogerhuis geraakt moeten zijn. Op die manier kan het nog op tijd ondertekend worden door koningin Elizabeth vóór de opschorting van het parlement, waarna het voorstel officieel wet is.

Maar wat zouden Conservatieve, brexit-gezinde "peers" (leden van het Hogerhuis, red) doen? Ze zouden de bespreking doelbewust kunnen rekken, door bijvoorbeeld te "filibusteren", eindeloos te blijven spreken. In tegenstelling tot hun collega's in het Lagerhuis hebben de Lords namelijk geen beperkte spreek- en debattijd.

Na de gebeurtenissen in het Lagerhuis gisteren is er nog tot diep in de nacht vergaderd in het Hogerhuis, wat de filibustervrees nog voedde. Maar toen kwam Lord Ashton of Hyde, de Conservatieve "Chief whip" (verantwoordelijke voor de discipline binnen de Conservatieve fractie, red) met de mededeling dat alle stappen van de bespreking in het Hogerhuis vrijdag tegen 17 uur Britse tijd afgerond zouden zijn. De amendementen die de Lords nog zouden toevoegen, zouden dan maandag opnieuw door het Lagerhuis besproken worden, waarna het voorstel ter ondertekening aan de koningin voorgelegd wordt.

De Lords zouden vandaag in de loop van de dag aan hun bespreking beginnen.

En op lange termijn? Komt die brexit er nu of niet, en wanneer, en met of zonder een akkoord? De Britse openbare omroep BBC vat het schematisch mooi samen.

Als het voorstel tegen een no deal brexit en voor uitstel wet wordt, zijn er drie mogelijkheden: de regering voert de wet uit, de regering legt de wet naast zich neer, of de regering roept vervroegde verkiezingen uit.

1. Voert de regering de wet uit? Dan moet ze aan de Europese Unie om uitstel voor de brexit vragen. Europa kan daarmee instemmen, maar kan dat evengoed afwijzen. In dat laatste geval blijven nog altijd drie mogelijkheden over: er komt een brexit zónder akkoord op 31 oktober, er komt een brexit mét alsnog een akkoord in het Britse parlement op 31 oktober, of het komt tot een motie van wantrouwen.
2. Legt de regering de wet naast zich neer? Dat stelt de Britse politiek voor een juridisch kluwen, zowel wat betreft de werking van de binnenlandse politiek, als voor de afhandeling van de brexit.
3. Roept de regering vervroegde verkiezingen uit? Hoe het dan zal verdergaan met de brexit, dat hangt af van wie als winnaar uit de verkiezingen komt.
   

Die vervroegde verkiezingen, dat voorstel van premier Boris Johnson had het Britse Lagerhuis gisteren toch weggestemd? Ja, maar dat betekent niet dat er op korte termijn geen verkiezingen meer zouden kunnen komen.

Johnson diende na zijn nederlaag in het parlement gisteren een voorstel tot vervroegde verkiezingen in. Hij wil die graag houden vóór de belangrijke Europese top van half oktober, de laatste voor de brexit-deadline van 31 oktober. Meer bepaald, op dinsdag 15 oktober. Daarvoor had hij een tweederdemeerderheid nodig, maar die haalde hij dus niet.

Ook hier zijn er volgens de BBC drie scenario's:

1. Het voorstel is afgewezen, dus komen er geen verkiezingen
2. De regering probeert verkiezingen op een andere manier af te dwingen: door een kort, nieuw wetsvoorstel in te dienen over een verkiezingsdatum. Daarvoor volstaat een gewone meerderheid
3. De regering dient het originele wetsvoorstel van gisteren opnieuw in als de wet over het uitstel voor de brexit door het volledige parlement goedgekeurd wordt.

Welk scenario het daarin haalt, is onduidelijk, maar wel zeker is dat Johnson the day after niet meteen van plan lijkt om het idee van vervroegde verkiezingen op te geven.

Zoals elke zichzelf respecterende serie: to be continued...

Bekijk hieronder het liveveslag van onze collega Willem Van Mullem :