Orkaan Dorian is er te veel aan voor de bahamaboomklever
De orkaan Dorian, die de voorbije dagen met een ongeziene kracht op de Bahama's inbeukte, heeft niet alleen menselijk leed en veel materiële schade veroorzaakt. De doortocht van de tropische storm betekent zo goed als zeker het einde van minstens één voor de Bahama's endemische soort: de bahamaboomklever. Een endemische soort is een soort die maar op één, geografisch beperkte, plaats voorkomt, in dit geval op het eiland Grand Bahama.
De bahamaboomklever (Sitta pusilla insularis) is een zangvogeltje dat leeft in de naaldwouden op de Bahama's, meer bepaald op het eiland Grand Bahama, het op drie na grootste eiland van de eilandengroep. Het is een soort, volgens sommige ornithologen een ondersoort van de bruinkopboomklever die op het Amerikaanse vasteland leeft, die zich meer dan een half miljoen jaar geleden op de eilandengroep gevestigd heeft. De soort is honkvast en bleef al die honderdduizenden jaren netjes in de bossen op de Bahama's wonen. De vogels trotseerden er in al die tijd talloze stormen. Maar deze keer is het lied van de soort uit.
De soort was al danig verzwakt, vooral door het ongebreideld kappen van de naaldwouden door de mens tijdens de laatste decennia. Bij tellingen in 2004 bleven er nog nauwelijks 1.800 exemplaren over.
Na de doortocht van orkaan Matthew in 2016, ook een orkaan van categorie 5 zoals Dorian, kwam men bij tellingen uit op een onthutsende restpopulatie van welgeteld twee dieren. Grote delen van hun biotoop werden door de krachtige windstoten van Matthew vernield, een flink deel van de nog overblijvende naaldbomen kreeg het moeilijk door de instroom van zeewater en het daarin aanwezige zout.
Ook nu staan grote delen van de naaldwouden op de Bahama's blank. "Een ecologische ramp", verklaarde Professor Diana Bell van de Britse University of East Anglia daarover eerder in The New Scientist. "Op het eiland komen verschillende ernstig bedreigde soorten voor. De endemische boomklevers maken hun nesten in oude naaldbossen, en die zijn nu grotendeels verdwenen. Ik vrees dat de soort nu definitief verdwenen is."
Als je wil uitsterven, ga dan op een eiland wonen
De populaties van andere bedreigde soorten, zoals de bahamazwaluw, de bahamatroepiaal en de bahamamaskerzanger, zullen ook ferme klappen hebben gekregen door Dorian, die tergend traag door de eilandengroep sleepte en daardoor extra veel schade kon aanrichten. "Het menselijke leed door de storm is erg groot", zegt Bell. "Maar we moeten nu ook de ecologische schade opmeten."
"Eilanden zijn per definitie erg kwetsbare biotopen", nuanceert ornitholoog Didier Vangeluwe van het Koninklijk Belgische Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) in Brussel.
"In de voorbije honderdduizenden jaren zullen de Bahama's al meer dergelijke stormen hebben meegemaakt en de kans is zeer groot dat daardoor al andere soorten verdwenen zijn, zonder enig toedoen van de mens. Dergelijke stormen maken nu eenmaal deel uit van de natuurlijke klimatologische processen en veroorzaken een dynamiek waar we als mens weinig kunnen tegen beginnen. Er zijn best veel andere voorbeelden te vinden van diersoorten op eilanden die zijn uitgestorven, zoals de dodo's op Mauritius. In veel gevallen had de mens daar een hand in, maar niet altijd. Eilanden zijn kwetsbaar, zeker de kleinere, met een beperkte oppervlakte en een relatief beperkte soortenpopulatie. Anderzijds kan zo'n storm ook een opportuniteit zijn voor andere soorten, die het moeten hebben van biotopen die door zo'n orkaan groter worden", zo zegt Vangeluwe aan het persagentschap Belga.
Nieuwe endemische soort?
De kans dat er zich een nieuwe, op termijn ook endemische soort vestigt op de Bahama's is volgens Vangeluwe niet denkbeeldig.
"Elk jaar vinden we tot in Europa verdwaalde Amerikaanse zangvogels terug, die hier terechtkomen omdat ze verkeerd gevlogen zijn. Waarom zou dat op de Bahama's niet mogelijk zijn. Ze bevinden zich immers niet zo ver van het Amerikaanse vasteland. Bovendien kan een populatie zich soms toch herstellen, als het biotoop weer een kans krijgt. Twintig jaar geleden waren bij ons de slechtvalken volledig verdwenen, nu zitten er weer negen of tien broedende koppels in de hoofdstad... Maar als de laatste exemplaren gesneuveld zijn, is dat natuurlijk niet mogelijk."
Bovendien kan het erg veel tijd vragen voor er een nieuwe endemische soort ontstaat. Bij de bahamaboomklever heeft het honderdduizenden jaren geduurd, en zelfs dan waren nog niet alle ornithologen ervan overtuigd dat het echt een andere soort was en geen ondersoort.
Onderzoekers hebben onlangs de oefening gemaakt voor Nieuw-Zeeland, waar sinds de komst van de mens, eerst de Maori's en later de Europeanen, tientallen vogelsoorten uitgestorven zijn, in totaal wel de helft van alle soorten die voor de komst van de mens op de eilanden leefden.
Volgens de onderzoekers zou het 50 miljoen jaar duren voor Nieuw-Zeeland opnieuw even veel vogelsoorten zou tellen als voor de komst van de mens. En als men alle soorten die momenteel bedreigd zijn in Nieuw-Zeeland, zou laten uitsterven, zou het volgens de onderzoekers 10 miljoen jaar duren voor het aantal soorten opnieuw op het huidige, lagere niveau zou komen.
