'Genadeslag' voor Saeftinghedok
De manier waarop de Vlaamse regering de natuur wil compenseren bij de aanleg van het Saeftinghedok is onwettig, oordeelt het Europees Hof van Justitie. De aanleg, die het dorp Doel van de kaart zou vegen, wordt nu wel erg moeilijk.
Het enorme getijdendok op de linker Schelde-oever, dat extra containercapaciteit zou opleveren, is nodig voor de economische gezondheid van de Antwerpse haven, zeggen de Antwerpse haven en de Vlaamse regering al jaren. Maar het stuit op erg veel verzet omdat economische belangen frontaal botsen met natuurbehoud. Bovendien zou het dok het iconische dorp Doel van de kaart vegen.
'De natuur laat zich niet voorspellen, eeuwenoude gebieden laten zich niet zomaar vervangen'
In een arrest dat een van de meest vernielende is in de vele procedures over het dok, heeft het Europese Hof van Justitie nu geoordeeld dat de natuurcompensatieplannen in het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) niet overeenstemmen met de Europese Habitat- en Vogelrichtlijn.
Het Hof aanvaardt niet dat Vlaanderen enkel belooft nieuwe natuur aan te leggen ter compensatie van wat zou worden vernield. Zo'n 1.000 hectare slikken en schorren, grasland en veengronden zouden verdwijnen. De wet stelt dat een economisch project dat de natuur vernielt wel kan, maar dan onder erg strikte voorwaarden.
Niet alleen moet je de vernielde natuur volledig compenseren, je moet aantonen dat het project economisch absoluut noodzakelijk is en je moet ook bewijzen dat er geen enkel ander, minder schadelijk alternatief is. Op die manier is het Deurganckdok er na heel wat getouwtrek gekomen.
Natuurcreatie
Vlaanderen besloot die uitzonderingsprocedure niet te hanteren en tekende een alternatieve kijk op de Europese regelgeving uit.
"We stelden voor om er tegen 2030 voor te zorgen dat de natuur in het hele gebied in gezonde staat zou zijn, wat nu niet het geval is", legt Jan Hemelaer uit. Hij is projectmanager voor de uitbreidingen van de Antwerpse haven bij de Vlaamse administratie.
"Omdat Vlaanderen die Europese richtlijn voor natuurgebieden nu nergens haalt, kunnen er hoe dan ook geen nieuwe projecten komen. Maar door planmatig proactieve natuurcreatie voor te stellen, hoopten wij op een goedkeuring."
Dat principe aanvaardt het Hof dus niet. "Die nieuwe natuur telt niet als 'natuurbeheer' omdat ze onvermijdelijk samenhangt met het verlies van tientallen hectare aan zeldzame habitats", zegt jurist en expert milieurecht Hendrik Schoukens (UGent). "Vlaanderen heeft overigens de autonome verplichting om dit natuurbeheer uit te voeren. Ook zonder de komst van het dok dient Vlaanderen de Europese natuurdoelen te halen. Vlaanderen lijkt al te vaak economische ontwikkeling als pasmunt voor natuurontwikkeling te hanteren. Dat kan vanuit pragmatisch oogpunt misschien zinvol lijken - geld voor natuurbehoud ligt politiek nog altijd moeilijk - het lijkt juridisch gezien haaks te staan op de preventiebenadering uit de Vogel- en Habitatrichtlijnen."
Bovendien gaat de overheid ervan uit dat de nieuwe natuur per definitie gezond zal floreren. "Maar de natuur laat zich niet voorspellen en eeuwenoude unieke gebieden laten zich niet zomaar vervangen. De overheid bekijkt dit louter boekhoudkundig in aantal hectare, maar dat strookt niet met de feiten én de wet", aldus Schoukens.
Volgens de Actiegroep Doel 2020 is de uitspraak als de genadeslag voor het dok, en dat denkt ook Schoukens: "Hier is geen speld tussen te krijgen en onze Raad van State zal het arrest naar alle waarschijnlijkheid volgen. Eerder had zij de plannen overigens al geschorst, op advies van de auditeur."