Als je de speler bent die ze ‘aap’ noemen: profvoetballers over racisme

Léon Mokuna

De eerste Afrikaanse voetballer in de Belgische competitie was Léon Mokuna. In augustus 1957 ondertekende de Congolees zijn aansluiting bij La Gantoise, het huidige AA Gent. Volgens dat document wordt hij dit jaar 90, maar Mokuna – die nog altijd in het Gentse woont – denkt zelf dat hij 91 is. Een geboorteakte heeft hij nooit gehad.

“Mijn komst naar Gent was een spektakel. Ik was de eerste zwarte in de Belgische competitie: een circusattractie. De mensen plaatsten stoelen op de atletiekpiste om me toch maar van dichtbij te kunnen zien. Ondertussen had ik de deur geopend voor andere Congolese voetballers: Paul Bonga Bonga bij Standard, Mayunga bij Daring Bruxelles enzovoort. Clubs belden me dan eerst voor mijn mening, want ze waren nog wantrouwig. Mijn antwoord was altijd dezelfde: ‘die is echt goed’.”

Mokuna spreekt zalvend over het racisme destijds. Het was de tijd van Expo 58, waar Congolezen werden tentoongesteld in een menselijke zoo en bananen toegeworpen kregen. In Mokuna’s herinnering kreeg hij pas echt te maken met racistische beledigingen na de Congolese onafhankelijkheid, in 1960. “Dat waren Belgen die terugkeerden en dachten dat ze in België op dezelfde manier konden tekeergaan als in Congo. Weet je, het ligt niet aan de aard van het Belgische volk, maar er zijn altijd individuen die zich superieur wanen. En ze gebruiken racisme om de tegenstander uit zijn evenwicht te brengen. Voor hen hoort het inderdaad bij het spektakel, zoals die fanclub van Inter Milaan zegt. Daar hebben de bonden nog wel werk aan, want die enkelingen besmeuren de eer van de sport.”

In zijn team voelde Mokuna zich destijds meteen geaccepteerd, maar tegenspelers durfden zich wel eens laten gelden. In een wedstrijd tegen Sint-Truiden kreeg hij het aan de stok met de Truiense kapitein, Jan Van Oirbeeck. “Hij zei: ‘Pas op hé, zwarte.’ Van Oirbeeck maakte de ene gemene overtreding na de andere op mij, maar de scheidsrechter had nooit iets gezien. Uiteindelijk heb ik hem een paar vuistslagen verkocht. En vervolgens enkele weken schorsing gekregen. Gelukkig was het net winterstop. (lacht)” 

(BST)

Jordan Botaka

“Die blik van Lukaku naar de supporters van Cagliari na zijn penaltygoal, geloof me, wat daar allemaal in zit, daar kan je een boek mee vullen.”

Net als Léon Mokuna is ook de 26-jarige Jordan Botaka geboren in Kinshasa, maar zijn jeugd bracht hij door bij Belgische en Nederlandse clubs. Na een avontuur in Engeland, is hij al enkele seizoenen de kapitein en smaakmaker van Sint-Truiden. Tijdens zijn eerste seizoen bij STVV hoorde hij regelmatig racistische beledigingen van uitsupporters. Apengeluiden, “neger”, “aap”, “ga een banaan eten”, “terug naar uw land”. 

Toch herinnert hij het zich vooral als iets uit zijn jeugdopleiding. “Ik was 13 jaar en dan riepen ouders dergelijke dingen, dat kan je je toch niet voorstellen? De coach zei dat je moest ‘antwoorden met de voeten’, en doordat ik bij Anderlecht speelde, was het meestal ook gemakkelijk om te winnen en hen het zwijgen op te leggen. Als ik dan thuis kwam en het tegen mijn ouders vertelde, kreeg ik een machteloze blik, want wat konden ze doen? Als je terugroept, dan ben jij toch weer de boeman, degene die het heeft uitgelokt.”

“Ik zal het mijn spel niet laten beïnvloeden, maar het doet altijd pijn. Soms zag je sterspelers als Eto’o, Balotelli of Koulibaly met tranen in de ogen het veld verlaten.” AC-Milan-speler Kevin-Prince Boateng trapte in een vriendschappelijke wedstrijd in 2013 de bal het publiek in en verliet het veld. 

Elke keer wordt het een keerpunt genoemd in de strijd tegen racisme in het voetbal, tot het volgende incident. 

“Je weet op voorhand al dat een onderzoek op niks uitdraait. Daarom begrijp ik Kompany als hij zegt dat het niet zo gek is dat er niet streng genoeg wordt opgetreden. Ga de lijst af, van voetbalfederaties en -bonden, er zit nagenoeg niemand die echt weet wat wij voelen.”  

Iets als “vuile neger” trekt namelijk een heel ander register open dan pakweg “vuile smeerlap”, verklaart Botaka. “Het is elke keer een herinnering aan hoe slecht de zwarte gemeenschap in de geschiedenis is behandeld. Het rijt de wonde open van slavernij en ko­lo­ni­satie, en de moorden en verkrachtingen die daarbij kwamen kijken. Als een hele fanbase zegt dat zoiets bij het voetbal hoort, dan wil ik er niet bijhoren.”

(BST)

Francis N’Ganga

“Ik wilde het terrein afgaan. Bedacht me opeens: ja, maar dat is waarschijnlijk net wat ze willen. Het was maar een klein groepje hoor, een minderheid. Achteraf is me verteld dat de stadionomroeper hen heeft verzocht om ermee te stoppen, op het moment zelf is dat compleet aan me voorbijgegaan. Het was de eerste keer dat het mij overkwam. Ik was compleet verrast.”

Francis N’Ganga (32) speelde zeven seizoenen voor Sporting Charleroi, deze zomer tekende hij een contract bij Lokeren. Een krantenverslag over de begin 2018 op 3-3 geëindigde Club Brugge - Charleroi maakt melding van minutenlang durende “oerwoudgeluiden en veelzeggende gebaren”, toen N’Ganga ter hoogte van de zijtribune moest inwerpen.

“Ik wenkte de scheidsrechter, attendeerde hem op wat er aan het gebeuren was. Er leek geen einde aan te komen, het ging altijd maar harder. De spelers van Club Brugge, Ruud Vormer voorop, gaven aan dat ik moest voortmaken en ingooien. Ik had verwacht dat minstens een paar onder hen naar dat vak zouden stappen en gebaren dat ze ermee moesten stoppen, maar dat gebeurde niet. Ze leken het publiek eerder verder te willen opwarmen.”

“Of je spel eronder lijdt? Nee, dat niet. Daar gaat het ook niet om. Het is voor mij meer: er zitten ook kinderen in een stadion. Wat uit je mond komt, is ooit eerst binnengekomen via je oren. Zoiets is de verantwoordelijkheid van iedereen in het stadion, niet van die ene instantie of federatie. Al wie in het stadion aanwezig is en zoiets hoort of ziet gebeuren, kan er die mensen op aanspreken. Niet alleen bij racisme, ook bij al dat geroep van ’homo’ en ‘hoerenzoon’. Het werpt een soort vuiligheid over onze sport, terwijl daar zo veel moois in zit.” 

(DDC)

Paul-José Mpoku

De aanvaller van Standard maakte vorig seizoen, in november 2018, een racistisch incident mee in Kortrijk. Nadat hij er 0-2 won, en zelf de tweede goal had gemaakt, deed een supporter apengebaren in zijn richting. Mpoku deed achteraf zijn beklag op sociale media en in de pers. “Het is hier altijd hetzelfde”, zei hij, refererend aan de oerwoudgeluiden die Standard-speler Uche Agbo een jaar eerder in Kortrijk te horen kreeg. 

Toen kreeg Kortrijk een boete opgelegd van 1.000 euro, maar over het incident met Mpoku oordeelde de geschillencommissie dat ze niet bevoegd was. Ze oordeelt immers enkel over ‘spreekkoren’ en daar vallen gebaren niet onder. Toch heeft de Standard-speler het achter zich kunnen laten. 

“Die man heeft zich achteraf via Instagram openlijk geëxcuseerd”, zegt Mpoku. “Fouten zijn menselijk en het belangrijkste is om niet dezelfde fout opnieuw te maken. Ik weet dat de club in Kortrijk die man ook een alternatieve straf heeft opgelegd.” De man heeft dertig uur dienst gedaan in een opvangcentrum voor vluchtelingen in een voormalig klooster in Menen. In Sport/Voetbalmagazine vertelde hij anoniem dat hij veranderd is: “Als ik iets hoor wat echt niet hoort, zal ik die persoon daarop aanspreken. Ik wil ook niet dat KVK in de media voor een racistische club doorgaat en dat mensen wegblijven omdat ze denken dat het stadion vol racisten zit. Onderschat daarvan de gevolgen voor het imago van de club niet.”

Mpoku heeft enkele jaren geleden kort gevoetbald bij Cagliari, de ploeg waar Lukaku racistisch bejegend werd. “Ik heb toen nooit racisme meegemaakt, maar het waren natuurlijk mijn eigen supporters op dat moment. Maar Lukaku is zeker niet de eerste die het er meemaakt. Nog maar in april protesteerde een Juventus-speler tegen racistisch geroep van Cagliari-fans. Ik was toen toch ontgoocheld dat er toen geen sancties waren voor de club. Het probleem is dat het blijft duren, ook al doe je nog zo veel campagnes tegen racisme. Op een bepaald moment moet je als federatie optreden. Je moet de mensen raken in hun portemonnee.”

(BST)