Wat leert de ijkingstoets ons? Studenten in spe hebben een gebrek aan kennis en vaardigheden

De nood aan zo’n instrument lijkt ingegeven om een halt toe te roepen aan het groeiende aantal studenten dat er veel langer dan de voorziene drie jaar voor nodig heeft om een bachelordiploma te behalen en de gestaag dalende slaagcijfers. Het was de rector van de KU Leuven die deze problemen onlangs nog aankaartte. 

Een ijkingstoets met als doel aspirant-studenten een goed beeld te geven van hun wiskundige en wetenschappelijke vaardigheden en kennis in verhouding tot het verwachte instapniveau van de bacheloropleiding zou dit probleem moeten oplossen. De rector van de UGent zette het potentieel van dit instrument vorig weekend nog in de verf. 

In een ideale wereld zou het slagen voor een ijkingstoets betekenen dat men het bachelortraject binnen de voorziene drie jaar zal afronden, maar zo ver zijn we zeker nog niet. Allerhande factoren bemoeilijken zo’n rechtlijnige conclusie. Sinds 2018 loopt er evenwel een onderzoek in de schoot van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) om te bewegen in de richting van een gevalideerd instrument.

Nu staat de ijkingstoets voor de meeste opleidingen in zijn kinderschoenen waardoor die nog onvoldoende afgestemd is op de kennis en vaardigheden die nodig zijn bij aanvang van de opleiding.

Deze afstemming vraagt tijd en overleg binnen en tussen de Vlaamse universiteiten, maar vooral ook tussen de universiteiten en de onderwijskoepels die verantwoordelijk zijn voor de leerplannen in het secundair onderwijs. Deze afstemming en het lopende VLIR-onderzoek zijn een vereiste om de validiteit van de ijkingstoets te garanderen en de inzet van schaarse onderwijsmiddelen te verantwoorden. Enkel dan is een verplichting van de ijkingstoets het overwegen waard.

Maar wat leert de ijkingstoets ons nu al? Ben je geslaagd? Proficiat! Je gaat wellicht een iets hogere score tegemoet en je hebt een grotere kans om het bachelordiploma te behalen binnen de drie jaar. Denk echter niet dat het vanzelf zal gaan; er is werk aan de winkel vanaf dag 1.

Ben je niet geslaagd? Geen paniek en laat je niet direct afschrikken, maar praat met de studiebegeleiders van de opleiding die je wenst aan te vatten,  want enkel zij kunnen je verder adviseren over mogelijke remediëring en/of heroriëntatie. De ijkingstoets leert ons vooral dat er een mismatch is tussen de verwachtingen van universitaire opleidingen en de kennis en vaardigheden waarover afstudeerders in het secundair onderwijs veelal  beschikken. 

Aspirant-studenten lijken vaak een gebrek te hebben aan de kennis en vaardigheden die tot tien à vijftien jaar terug als vanzelfsprekend verondersteld mochten worden bij aanvang van een universitaire opleiding.

Toen zette men in het secundair onderwijs nog sterk in op ellenlang rekenwerk. Wellicht iets te sterk, want voor veel praktische problemen is het sowieso de computer die dit moet doen. Toch voer de kennisopbouw wel bij die aanpak, waardoor het voor studenten makkelijker was om een nieuw probleem te ontleden tot "gekende" deelproblemen.

Laat dat nu net zijn waar – zeker onze - ingenieurs in moeten uitblinken, des te meer voor het oplossen van hedendaagse problemen. Wellicht denkt u nu net zoals wij: "Men zegt altijd dat het vroeger beter was." De slaagcijfers spreken hier spijtig genoeg boekdelen. Ze zijn weinig bemoedigend voor studenten, noch voor lesgevers. 

Onder meer het gebruik van (te uitgebreide) formularia is in het secundair onderwijs dermate ingeburgerd dat onze studenten ervan versteld staan dat het zonder kan/moet. We willen hier zeker geen steen werpen naar de leerkrachten. Zij proberen reeds het onderste uit de kan te halen, terwijl men het hen niet makkelijk maakt. Ze zijn ook zelf vragende partij om hun leerlingen (meer) kennis te mogen bijbrengen. 

De gebrekkige voorkennis en vaardigheden maken het de studenten in het eerste jaar van het hoger onderwijs nu zeker niet makkelijker. De lat ligt er nog even hoog, dus moeten zij een inhaalbeweging maken om die gaatjes op te vullen. Spijtig genoeg vergt dit veel tijd en energie.

Dit is wellicht een bijkomende verklaring voor de dalende slaagcijfers. Bovendien gaat niet enkel de wetenschappelijke kennis erop achteruit, maar ook de talenkennis.

Om dit probleem op te lossen organiseren universiteiten nu vaak extra studiebegeleiding voor inzichtsvakken of worden er al kort na de start van het academiejaar testen of examens ingelast. Deze laatste laten de studielast echter toenemen.

Het is, denken we, duidelijk dat enkel een gevalideerde ijkingstoets niet voldoende is om het tij te doen keren. Ja, een dergelijk instrument heeft het potentieel om aspirant-studenten een meer weloverwogen studiekeuze te laten maken en zo ook hun welbevinden op te krikken, maar is op zich niet zaligmakend.

Het beste bewijs daarvan is dat de slaagcijfers in opleidingen met een al dan niet verplichte ijkingstoets nog steeds geen hoge toppen scheren. Enkel door de ijkingstoets te laten voorafgaan door kwalitatief hoogstaand onderwijs waarin de lat voldoende hoog ligt en waarin "kennisopbouw" centraal mag staan, kunnen we ervoor zorgen dat onze toekomstige economen, ingenieurs, scheikundigen … beslagen aan de start komen en voorbereid zijn om de problemen van morgen op te lossen.