Didier Reynders wordt Europees Commissaris van Justitie: wat houdt die functie in?

Het gros van onze wetgeving mag dan wel uit Europa komen, Justitie - de rechtsspraak zelf - blijft in essentie een bevoegdheid van de lidstaten: Europa gaat dat niet overnemen. Reynders zal er vooral voor moeten zorgen dat de verschillende justities en rechtbanken in de EU elkaar niet tegenwerken, aldus professor Europese Politiek Hendrik Vos (UGent). 

“Vroeger gebeurde het wel eens dat iemand hier gezocht werd, maar dat het land waar die persoon zich bevond hem weigerde uit te leveren. Dat zorgde voor veel frustraties. Nu is er het Europees aanhoudingsbevel, dat landen verplicht om die persoon uit te leveren. Reynders zal erop moeten toezien dat daar geen misbruik van gemaakt wordt.” Daarnaast moet hij waken over data-en consumentenbescherming.

Reynders wordt ook bevoegd voor de rechtsstaat. Als Viktor Orban in Hongarije de EU-beginselen aan zijn laars lapt, dan zal het Reynders zijn die hem daarvoor op de vingers tikt. Op dat vlak wordt hij dus de nieuwe Frans Timmermans en zal hij mogelijk veel zichtbaarheid krijgen. De voorbije jaren toerde Reynders als minister al Europa rond met zijn voorstel om een mechanisme in te voeren dat de naleving van de principes van de rechtsstaat in alle Europese lidstaten periodiek tegen het licht houdt. Von der Leyen verwacht nu van Reynders dat hij precies dat mechanisme invoert.

“De commissievoorzitter heeft mij gevraagd om in de eerste twee jaar alle lidstaten te bezoeken”, aldus Reynders. “Mijn eerste missie is het handhaven van de rule of law, met mogelijke acties.” Reynders zegt heel tevreden te zijn met zijn bevoegdheid en hoopt “het toezicht op de rechtsstaatregels op hetzelfde niveau te brengen als dat op de economische criteria van Maastricht”. Europese subsidies zouden op die manier verbonden kunnen worden aan de naleving van de rechtsstaat. De Commissie-Juncker wilde dit principe invoeren in de toekomstige meerjarenbegroting, maar tot nu maakten de onderhandelingen tussen de Raad en het Parlement op dit vlak weinig vooruitgang.

De verdediging van consumentenrechten is de komende vijf jaar eveneens een opdracht van Reynders. “U zou nieuwe manieren moeten vinden om consumenten de macht te geven goed geïnformeerde keuzes te maken en zou een actieve rol moeten spelen in de groene en digitale transities”, schrijft von der Leyen aan Reynders. Ook de verdere uitrol van de Europese privacyverordening (GDPR) en de uitbouw van het Europees Openbaar Ministerie worden zijn verantwoordelijkheid. 

Von der Leyen kondigde ook aan dat de Nederlander Frans Timmermans direct onder haar eerste vicevoorzitter wordt. Hij krijgt de portefeuille rond Klimaat en ‘Green Deal’ en moet zo alles wat te maken heeft met klimaatbeleid en duurzaamheid overzien. 

De Deense Margrethe Vestager krijgt als de andere eerste vicevoorzitter de verantwoordelijkheid voor alles wat met digitale zaken te maken heeft, zoals het beleid voor e-commerce. Ook blijft ze verrassend bevoegd voor Mededinging. Daardoor wordt ze een soort ‘supercommissaris’ met een erg zware en machtige portefeuille. 

Als commissaris voor Mededinging gooide Vestager in de uittredende commissie van Jean-Claude Juncker hoge ogen. Ze deinsde er niet voor terug de Frans-Duitse fusie van Alstom en Siemens tegen te houden en deelde torenhoge boetes uit aan Amerikaanse techreuzen als Google die ze misbruik van zijn dominante marktpositie aanwreef.

Von der Leyen stelde nog meer vicevoorzitters aan, zoals de Spaanse buitenlandchef Josep Borrell en de Let Valdis Dombrovskis. In totaal zijn er acht vicevoorzitters, waarvan drie ‘uitvoerende vicevoorzitters’, de belangrijkste posten na de Commissievoorzitter zelf. Dat zijn Timmermans, Vestager en Dombrovskis.

De belangrijke post van Handel gaat naar Ierland met Phil Hogan. Hij zal een eventueel nieuw handelsakkoord met de Britten moeten onderhandelen na de brexit. De belangrijkste hinderpaal voor de brexit is nog altijd de backstop, die een harde grens met net het Ierland van Hogan moet vermijden. De Ierse premier Leo Varadkar reageerde al dat de benoeming van Hogan voor zijn land “zeker een voordeel” is.

Een opvallende functie: voormalig Commissievoorzitter Margaritis Schinas (Griekenland) krijgt de bevoegdheid ‘De Europese manier van leven beschermen’. 

“We moeten de legitieme angsten en zorgen over de impact van irreguliere migratie op onze economie en samenleving verminderen”, gaf Von der Leyen als uitleg. “Onze Europese manier van leven gaat over onze waarden en de schoonheid van de waardigheid van elk menselijk individu.” 

De uitleg roept in Brussel de vraag op of de nieuwe Commissie migranten ziet als een bedreiging. “Een uiterst slecht signaal naar miljoenen Europeanen met een migratieachtergrond”, vinden de groenen.

De Luxemburger Nicolas Schmit volgt Marianne Thyssen (CD&V) op als commissaris voor Werkgelegenheid.

Elke lidstaat vaardigt één Commissaris af, zodat er 27 in totaal zijn. De ploeg telt tien sociaaldemocraten, negen christendemocraten, zes liberalen, een conservatief en een groene. Op een na is de helft vrouw. Jongste wordt de Litouwer Virginijus Sinkevičius, die 28 jaar oud is. Hij krijgt als enige groene de bevoegdheid Milieu en Oceanen.

De kandidaten worden nog ondervraagd door het Europees Parlement. Als ze dat doorstaan, kunnen ze op 1 november aan de slag.

De Britse regering heeft geen commissaris aangedragen voor de nieuwe Commissie die op 1 november aan de slag gaat. Maar als Londen om uitstel vraagt en dat wordt toegekend, dan vereist het EU-verdrag dat er een Britse commissaris wordt benoemd en die krijgt dan ook een portefeuille.

Von der Leyen zei dat bij de presentatie van haar team. “We zullen moeten zien wat er gebeurt”, aldus de Duitse. “Als de brexit plaatsvindt is het niet het eind van iets maar het begin van onze toekomstige relatie.” Zij wil dat die relatie goed is, zoals “die ook in het verleden is geweest”.

De huidige Britse commissaris is Julian King (Veiligheid). Premier Boris Johnson heeft meermaals gezegd dat hij geen uitstel gaat vragen, maar of het hem lukt om zijn land op 31 oktober uit de EU terug te trekken moet nog blijken. 

Normaal gezien zal de nieuwe Europese Commissie er zo uitzien:

Drie ‘uitvoerende’ vicevoorzitters:

Frans Timmermans (Nederland): Klimaatbeleid, Green deal

Margrethe Vestager (Denemarken): Digitale agenda, Mededinging

Valdis Dombrovskis (Letland): Economie, Financiële diensten

Vijf ‘gewone’ vicevoorzitters:

Josep Borrell (Spanje): Buitenlandchef

Věra Jourová (Tsjechië): Waarden en transparantie

Margaritis Schinas (Griekenland): Bescherming Europese levenswijze

Maroš Šefčovič (Slowakije): Interinstitutionele betrekkingen en prognoses

Dubravka Šuica (Kroatië): Democratie en demografie

Overige commissarissen:

Johannes Hahn (Oostenrijk): Begroting en Administratie

Didier Reynders (België): Justitie inclusief rechtsstaat

Mariya Gabriel (Bulgarije): Innovatie en Jeugd

Stella Kyriakides (Cyprus): Gezondheid

Kadri Simson (Estland): Energie

Jutta Urpilainen (Finland): Internationale partnerschappen

Sylvie Goulard (Frankrijk): Interne markt, defensie-industrie en ruimtevaart

László Trócsányi (Hongarije): Nabuurschap en uitbreiding

Phil Hogan (Ierland): Handel

Paolo Gentiloni (Italië): Economie

Virginijus Sinkievičius (Litouwen): Milieu en oceanen

Nicolas Schmitt (Luxemburg): Werkgelegenheid

Janusz Wojciechowski (Polen): Landbouw

Elisa Ferreira (Portugal): Cohesie en Hervormingen

Helena Dalli (Malta): Gelijkheid

Janez Lenarcic (Slovenië): Crisisbeheer

Rovana Plumb (Roemenië): Vervoer

Ylva Johanson (Zweden): Binnenlandse Zaken