De Maas voorziet 7 miljoen mensen van drinkwater, maar die komt steeds droger te staan
De Belgische en Nederlandse waterbedrijven die drinkwater uit de Maas halen, luiden de alarmbel. De rivier is te kwetsbaar geworden, waardoor de kans op waterschaarste groeit, zeggen ze. ‘Als we niet opletten, kunnen conflicten tussen landen over water ontstaan.’
De Maas, die ontspringt in Frankrijk en via België in Nederland naar de Noordzee stroomt, is een leverancier van drinkwater voor ruim 7 miljoen mensen, onder wie 3 miljoen Belgen. RIWA-Maas, de koepel van Belgische en Nederlandse waterbedrijven die drinkwater produceren uit Maas-water, slaat alarm. De Maas wordt langzaam te onzeker als bron van drinkwater. In zijn jaarrapport waarschuwt de koepel dat door de toenemende droogte een tekort dreigt.
De boosdoener is de klimaatverandering, meent Johan Cornelis van Waterlink, de Antwerpse drinkwatermaatschappij, die al haar drinkwater uit Maas-water haalt en lid is van RIWA-Maas. Als grootste producent in Vlaanderen staat Waterlink in voor ongeveer 40 procent van het drinkwater. Het Maas-water komt via het Albertkanaal naar Antwerpen en wordt daar in productiecentra omgezet tot drinkwater. “Door de klimaatverandering krijgen we meer te maken met droge zomers en natte winters”, stelt Johan Cornelis. “De droge zomers duren ook langer dan pakweg twintig jaar geleden.”
Bevolkingstoename
Ondertussen komen er door de bevolkingstoename meer klanten bij, die bij warm weer ook een grotere waterbehoefte hebben. Op momenten dat het minste water beschikbaar is, is er dus het meest van nodig.
“Niet alleen mensen, maar ook de industrie en boeren schreeuwen in de zomer om water”, zegt Maarten van der Ploeg, directeur van RIWA-Maas. “Op dat moment begint ons systeem al te kraken. Is er dan een incident, zoals een onbekende verontreiniging of zoals vorig najaar in België, toen een schip geladen met kunstmest zonk, dan komen drinkwaterbedrijven in de problemen.”
2018 was een extreem droog jaar, met officieel 121 dagen watertekort in de Maas. Dat wil zeggen dat op die dagen minder dan 60 kubieke meter water per seconde door de rivier stroomde.
Dat is een situatie die niet meteen zal verbeteren, stelt droogte-expert Patrick Willems (KU Leuven). “We gaan meer water nodig hebben, en er zal er altijd minder beschikbaar zijn. Sommige prognoses over de klimaatverandering voorspellen dat we tegen 2100 een reductie van het Maas-debiet zullen zien van 50 tot zelfs 70 procent.”
De waterbedrijven rond de Maas vrezen bovendien dat droogtemaatregelen die elders op de Maas genomen worden gevolgen voor hen kunnen hebben. “Er waren tot nog toe nog geen problemen, maar we merken wel dat we in Vlaanderen en Nederland vrij kwetsbaar zijn door wat er in Frankrijk en Duitsland gebeurt”, zegt Johan Cornelis van Waterlink. “Als Frankrijk stuwdammen bouwt om de droogte te bestrijden, waardoor er minder water in de Maas stroomt, dan voelen wij dat uiteraard.”
Afspraken
In Nederland wijzen ze naar de Roer, een relatief kleine grensoverschrijdende zijrivier die vanuit Duitsland veel water naar de Maas aanvoert – soms tot een kwart van het debiet van de rivier. Door de droogte probeert Duitsland het water bij zich te houden. Want als het in België en Nederland droog is, is het dat ook in Frankrijk en Duitsland.
Er zijn decennia geleden wel afspraken gemaakt tussen ons land en Nederland over de afname van Maas-water. Maar tot nog toe is er geen enkele internationale afspraak over de toevoer van water naar de Maas. RIWA-Maas vraagt dan ook om meer internationaal overleg, om de problematiek te bespreken en toekomstige conflicten tussen landen te vermijden.
Dat scenario is volgens professor Willems wel degelijk realistisch is. “Het is in se dezelfde situatie als Egypte dat boos is omdat Ethiopië het Nijl-water niet wil doorlaten omdat het dat zelf nodig heeft. Dat kan inderdaad tot ruzie leiden.”
Afspraken alleen zullen wellicht niet volstaan. Er zullen ook extra maatregelen nodig zijn. Bij het Antwerpse Waterlink bereiden ze zich alvast voor. “Om kort te gaan: als we tijdens droge zomers tekorten hebben aan Maas-water, willen we ook Schelde-water kunnen inzetten als ruwwaterbron”, legt Cornelis uit. “We willen een nieuwe waterinname bouwen aan het Albertkanaal, stroomafwaarts van de sluis van Wijnegem. Dat brak water, een mengeling van zoet kanaalwater en zout dokwater, gaan we zuiveren en omzetten naar drinkwater. Zo willen we toekomstige tekorten opvangen.”
Geen alternatieven
In Nederland klinken dramatischer berichten. Daar benadrukken de Maas-waterbedrijven dat ze geen alternatieven hebben voor de tekorten op de Maas. Volgens hen is ontzilting of hergebruik op die schaal haalbaar noch betaalbaar. Het aanleggen van nog meer of grotere waterbuffers ligt dan weer politiek gevoelig.
Het is inderdaad een moeilijke kwestie, vindt ook Patrick Willems. Maar we zullen wellicht niet anders kunnen. “Afspraken tussen landen zullen niet volstaan, denk ik. Er zal veel meer nodig zijn. Dat kan gaan van maatregelen die de vraag beperken, tot projecten rond hergebruik van water. Maar we gaan er ook niet omheen kunnen om captatiebekkens aan te leggen, waar we tijdens natte periodes water kunnen opvangen. Ook in het volgebouwde Vlaanderen is dat niet vanzelfsprekend. Maar we zullen wel moeten.”