Kunnen twee embryo's de bedreigde noordelijke witte neushoorn redden? "Dit is een keerpunt"

De noordelijke witte neushoorn (Ceratotherium simum cottoni) is een van de twee ondersoorten van de witte neushoorn (de andere is de zuidelijke witte neushoorn, red.). Hij leefde oorspronkelijk in Centraal-Afrikaanse landen als Congo, Oeganda en (Zuid-)Soedan. In 1960 werd het aantal exemplaren in het wild geschat op 2.600, maar door stroperij nam dat aantal drastisch af. Sinds 2006 zijn er geen waarnemingen meer. De IUCN beschouwt de noordelijke witte neushoorn als kritisch bedreigd en mogelijk uitgestorven in het wild.

Er zijn -letterlijk- nog maar een paar exemplaren over: Najin en Fatu, moeder en dochter, respectievelijk 30 en 19 jaar. Ze wonen in het natuurreservaat van Ol Pejeta in Kenia, waar ze de klok rond bewaakt worden. In 2009 zijn ze samen met twee mannelijke noordelijke witte neushoorns overgebracht vanuit Europese dierentuinen naar een meer natuurlijke habitat. Natuurlijke pogingen om de dieren zich te laten voortplanten en wetenschappelijk onderzoek om de soort te behoeden voor uitsterven, leverden niets op. Het ene mannetje overleed in 2014, het laatste mannetje vorig jaar. Het zag er dan ook erg somber uit voor de noordelijke witte neushoorns.

Wetenschappers gaven de moed niet op, en onlangs kwamen ze met goed nieuws: ze waren erin geslaagd om bij Najin en Fatu eicellen weg te nemen. Een experimentele procedure die nog nooit eerder uitgevoerd was bij neushoorns, maar die al meteen het onverhoopt goede resultaat van tien eicellen opleverden.

De eicellen werden vanuit Kenia overgevlogen naar Italië, waar ze in het gespecialiseerde medische laboratorium Avantea bevrucht werden met ingevroren zaadcellen van overleden mannetjes. Dat gebeurde via icsi, een bijzondere vorm van ivf waarbij de zaadcel rechtstreeks in de eicel wordt geïnjecteerd. Daarna was het, net zoals bij mensen, afwachten of en hoeveel embryo's er zouden ontstaan, en welke kwaliteit ze zouden hebben.

Gisteren konden de wetenschappers hun resultaten bekendmaken. Uit de tien eicellen ontstonden na de icsi-procedure uiteindelijk zeven embryo's. Na verdere incubatie (een verdere rijpings- en groeiperiode, red.) werd duidelijk dat twee van die zeven embryo's tot kwalitatieve embryo's waren doorgegroeid. Die met andere woorden geschikt zijn om in te planten.

(lees verder onder de afbeeldingen)

Dat inplanten, de zogenoemde transfer, zal niet gebeuren bij Najin en Fatu zelf. Zij kunnen door gezondheidsproblemen geen zwangerschap voldragen. Het is de bedoeling om een zuidelijke witte neushoorn als draagmoeder te gebruiken. In afwachting worden de embryo's bewaard in vloeibare stikstof.

De transfer is vermoedelijk nog niet voor meteen. De voorbije jaren hebben de wetenschappers hard gewerkt aan het verfijnen van de ivf-technieken. De komende tijd willen ze vooral het proces van de transfer nog meer optimaliseren en de ontwikkeling van een embryo in het lichaam van een draagmoeder verder bestuderen.

Huppelt er binnenkort weer een baby-exemplaar van de noordelijke witte neushoorn rond? "Dit is een keerpunt in de strijd om de noordelijke witte neushoorn te laten overleven", zegt Ol Peteja Conservancy op Facebook. "Vijf jaar geleden zag het ernaar uit dat het creëren van een embryo van een noordelijke witte neushoorn zo goed als onmogelijk was. En vandaag zijn ze er", zegt Jan Stejskal van Dvůr Králové Zoo in Tsjechië, waar Najin en Fatu geboren zijn.