Naast bijval ook kritiek: vluchtelingensector luidt alarmbel over Deense integratiemodel 

Er heerst paniek bij vluchtelingen in Denemarken, ze  vrezen te worden uitgewezen. De integratie van vluchtelingen, die hoe dan ook noodzakelijk blijft, wordt hierdoor zwaar ondermijnd. Bovendien is het zeer de vraag of het nieuwe beleid juridisch zal standhouden. Maar als het over vele jaren noodgedwongen bijgestuurd zal worden, zullen er slachtoffers zijn, mensen die teruggestuurd zijn terwijl ze eigenlijk hadden kunnen blijven.

De Paradigmaverschuiving (Paradigm Shift), zo noemen de Denen enigszins hoogdravend hun nieuwe beleid inzake asiel en migratie. Samengevat komt het hierop neer: vluchtelingen mogen een tijd in Denemarken blijven, maar moeten in principe zo snel mogelijk terug naar hun eigen land. Opvang wel, maar een definitieve verblijfsvergunning krijgen ze bijna nooit. De nadruk ligt dus niet op integreren, maar op terugkeren. Erkende vluchtelingen die 7 van de afgelopen 8 jaar niet in Denemarken hebben gewoond, krijgen een leefloon dat substantieel lager ligt dan dat van autochtone Denen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor gezinshereniging werden sterk aangescherpt, waardoor gezinshereniging quasi onmogelijk wordt.

Michala Bendixen, hoofd van het Trampoline House, een opvangcentrum voor vluchtelingen in Kopenhagen, heeft de angst zien toeslaan. Niet alleen bij mensen die net zijn aangekomen, maar ook bij mensen die al decennia in Denemarken wonen. Ze krijgt verhalen te horen over kinderen die niet meer kunnen slapen of niet naar school durven, uit angst om gedeporteerd te worden.

Josephine Fock is hoofd van de dienst integratie van de internationale ngo Danish Refugee Council. Zij merkt eveneens dat angst de geesten beheerst. Ook bij de 8000 vrijwilligers die met vluchtelingen werken, die merken dat de angst verlammend werkt.  

Het nieuwe beleid is hardvochtig, het maakt mensen bang en vooral: het is absoluut niet realistisch, zeggen zowel Bendixen als Fock. Vaak vluchten mensen weg uit conflictgebieden of uit dictaturen. Als je ze opvangt, is het onmogelijk om die mensen terug te sturen na enkele maanden of jaren. Zulke conflicten duren vaak 15, 20 jaar of nog langer.  Hoe dan ook moeten vluchtelingen in dat geval dus 15 tot 20 jaar in Denemarken blijven.  Bovendien: wanneer is zo'n conflict dan écht beëindigd? Wanneer is een dictatuur écht voorbij? Wanneer stuur je iemand dus terug? Het oogt mooi op papier, maar het is niet realistisch.

Op korte termijn mensen terugsturen is dus meestal onmogelijk. Maar door de nieuwe aanpak worden nieuwkomers, die hoe dan ook vele jaren zullen blijven, allerminst aangespoord om inspanningen te doen om zich te integreren. Wie geen perspectief heeft op een definitief verblijf kan moeilijk gevraagd worden om zich in te spannen om de taal te leren, een huis te kopen, een eigen zaak te beginnen. De nieuwe wetgeving hypothekeert ons integratiebeleid.

De nieuwe aanpak heeft er wel toe geleid dat het aantal asielaanvragen in Denemarken drastisch is afgenomen. In 2015, dat was het hoogtepunt van de recente Europese vluchtelingencrisis, waren er 21.000 asielaanvragen. Maar in datzelfde jaar trad de regering van Lars Løkke Rasmussen aan. Begin 2016 gingen de grenzen dicht, zelfs letterlijk. Het signaal over de strengere aanpak in Denemarken drong snel door in de internationale vluchtelingen­gemeenschap. Vorig jaar waren er nog amper 3000 asielaanvragen in Denemarken.

Ter vergelijking: in ons land is het aantal asielaanvragen sinds 2015 gehalveerd (van 45.000 naar 23.000). In Denemarken is het gedecimeerd. Die daling is een bewust nagestreefd resultaat van het nieuwe beleid, zeggen Fock en Bendixen.

Denemarken heeft een aantal opt-outs waardoor het zich niet hoeft te houden aan sommige Europese afspraken. Die gaan onder meer over de monetaire unie, over veiligheid, over samenwerking op vlak van politie en justitie. Migratie hoort ook daarbij. Of die opt-outs inderdaad meer ruimte creëren voor een strenger migratiebeleid zal nog moeten blijken. Maar volgens Bendixen en Fock overtreedt de Deense regering momenteel verdragen die de mensenrechten garanderen.

Bijvoorbeeld: gezinshereniging is een recht, zegt Bendixen. Dat kan de Deense overheid niet verbieden. Een lager leefloon voor vluchtelingen is  discriminatie, volgens haar, en dus onwettig.

Nog een voorbeeld: bij de beoordeling van een dossier mag er vanaf nu niet meer gekeken worden naar hoe goed iemand geïntegreerd is. Ook dat is niet in overeenstemming met internationale conventies, zegt Josephine Fock. 

Michala Benidixen vindt de houding van de Deense overheid getuigen van cynisme. De Deense overheid negeert internationale afspraken en wetgeving, maar rekent erop dat rechtszaken hierover lang zullen aanslepen.

Mensenrechten zijn uitgevonden om burgers te beschermen tegen de staat, zegt ze. Hieraan beginnen tornen is met vuur spelen. De situatie zal in hun gezicht ontploffen. Dat is geen goeie zaak, zelfs niet voor politici.