Doet Oostenrijk een "Trumpje"? - Thomas De Graeve
Thomas De Graeve is VRT-journalist en is vertrokken naar Oostenrijk om verslagen te maken over de verkiezingen van zondag in Oostenrijk.
Het zou een onbetekenende verkiezing moeten zijn. De president van Oostenrijk heeft een quasi uitsluitend ceremoniële functie. De president ontvangt buitenlandse staatshoofden en huldigt grote gebouwen of infrastructuurwerken in. Belangrijkst is wellicht dat hij ook de regering kan ontbinden. En dat de regering bij hem de eed aflegt.
Toch kijkt Europa, en misschien wel de wereld op dit moment met belangstelling wat hier zal gebeuren volgende zondag. De kans bestaat dat Oostenrijk, na Trump in de VS, het eerste Europese land wordt met een rechtse populist als staatshoofd.
Norbert Hofer heet de man, en hij behoort tot de FPÖ, de Oostenrijkse vrijheidspartij.
Hij neemt het op tegen Alexander Van der Bellen, een onafhankelijke kandidaat, maar ondersteund door de groene partij. Dat die twee kandidaten tegenover elkaar staan is al op zijn minst opmerkelijk te noemen.
Ze kwamen als beste uit de voorverkiezingen in het voorjaar. De traditionele partijen, het socialistische SPÖ en de christendemocraten van ÖVP, werden in die voorverkiezingen zwaar afgestraft.
De Oostenrijkers uitten een diepe afkeer van het politieke establishment. Norbert Hofer was de grote winnaar. Van der Bellen mocht het tegen hem gaan opnemen. Al duurt de strijd langer dan verwacht (zie onder).
Oostenrijk barometer voor Europa?
Nu in de VS Donald Trump aan de macht komt, en internationaal de rechts radicale populisten steeds meer terrein winnen, kijkt iedereen naar wat er zal gebeuren in Europa. 2017 brengt verkiezingen in Frankrijk en Duitsland. Maar het is Oostenrijk die de eerste barometer zal zijn.
Iedereen vraagt zich trouwens of er een Trump-effect kan zijn op het stemgedrag in Oostenrijk. Sommigen zeggen dat de verkiezing van Trump zo’n schok veroorzaakt heeft, dat de Oostenrijkers wakker geschud zijn, en in hun land geen rechtse populist zullen verkiezen.
Anderen zeggen dat Trump het pad (nog meer) kan geëffend hebben voor Norbert Hofer. Want als de grootste democratie ter wereld een rechtse populist verkiest, dan hoeft de Oostenrijker zich daar zeker niet voor schamen.
Rechtse samenerking?
Opmerkelijk was trouwens een debat vorige week tussen de huidige kanselier van Oostenrijk, de socialist Christian Kern, en de voorzitter van het rechtse FPÖ Heinz-Christian Strache.
De twee konden het opvallend goed met elkaar vinden. Het werd omschreven als een harmonieus gesprek. Alsof ze wilden bewijzen dat de twee partijen best wel met elkaar kunnen samenwerken. Wat nodig zal zijn als Hofer de verkiezing wint. Ook in dit geval wordt gespeculeerd wat het effect kan zijn van dit harmonieuze gesprek op de verkiezingsuitslag.
Een verdeeld land?
Harmonie is sowieso iets wat de nieuwe president zal moeten nastreven. Want ook hier valt de vergelijking met de VS door te trekken.
De Oostenrijkse samenleving valt uiteen in twee groepen in deze verkiezing. De kiezer die op Norbert Hofer stemt is voornamelijk mannelijk, lager opgeleid en woont buiten de stad. Stedelingen, hoger opgeleiden en vrouwen neigen meer naar Van der Bellen.
Dat bleek ook duidelijk uit de verkiezingsuitslag van mei. De lange verkiezingsstrijd heeft trouwens net als in de VS, ook voldoende vuile momenten gekend.
Op z’n lelijkst gebruikten beide zijden vreemd genoeg dezelfde verwijten. De andere werd vergeleken met nazi’s. Norbert Hofer, omdat zijn partij in de radicale populistische hoek zit. Hij draagt bij officiële gelegenheden ook vaak een korenbloem in het knoopsgat. In de jaren ’30 een herkenningsteken gedragen door Oostenrijkse sympathisanten van het toen illegale nationaal socialisme.
Van Der Bellen werd vorige week nog met Hitler zelf vergeleken door een FPÖ-politicus, omdat hij in een campagnefoto poseerde voor een hek samen met zijn hond in een berglandschap. Van Hitler bestaat ook zo’n foto, ja.
We zitten in de laatste week nu. De week waarin de kandidaten de laatste krachtinspanning doen om de onbesliste kiezer te overtuigen. Alexander Van Der Bellen doet dat -waar hebben we dat nog gezien- door het inschakelen van één van de populairste Oostenrijkse muzikanten. Het officieuze volkslied van Oostenrijk “I am Austria” is zijn campagnelied geworden.
De race gaat nog steeds nek aan nek. Hofer krijgt in de meeste peilingen een voorsprong op Van der Bellen. Maar het verschil ligt meestal binnen de foutenmarge. En na wat in de VS gebeurd is, durft niemand nog voorspellingen te doen.
* De lange race naar de Hofburg: slechte lijm op briefomslag
De presidentsverkiezing van 22 mei werd erg nipt gewonnen door de groene kandidaat Alexander Van Der Bellen. Maar SPÖ-kandidaat Norbert Hofer tekende verzet aan tegen de uitslag omdat hij vermoedens had van onregelmatigheden.
Het grondwettelijk hof besloot inderdaad dat er in bepaalde stembureaus regels geschonden waren. De verkiezingen werden ongeldig verklaard. De herverkiezing moest plaatsvinden begin oktober, maar ook die werd geannuleerd.
In Oostenrijk stemmen veel burgers per brief. Maar de lijm die de brief gesloten moest houden bij het terugsturen bleek niet altijd te houden. Brieven gingen vanzelf open, wat een schending van het stemgeheim of fraude kon veroorzaken.
Gevolg: nogmaals uitstel. Normaal hebben de Oostenrijkers zondag eindelijk een president. Hoewel de telling mogelijk nog een paar dagen langer zou kunnen duren. Na wat er afgelopen jaar is gebeurd gaat accuraatheid voor op snelheid voor de Oostenrijkers.