De smerigste bankbiljetten en de aangenaamste lichaamsdelen om te krabben: dit zijn de winnaars van de Ig Nobelprijzen

De Ig Nobelprijzen, opgevat als een parodie op de echte Nobelprijzen, belonen wetenschappers voor onderzoek "waar je eerst om moet lachen, maar waar je dan wel over gaat nadenken", aldus de organisatie. Elk jaar worden tijdens een ceremonie aan de universiteit van Harvard tien prijzen uitgereikt, in verschillende wetenschappelijke disciplines, die niet elk jaar hetzelfde zijn en waar soms enige wetenschappelijke creativiteit geldt.

De prijsuitreiking begint traditioneel met het gooien van papieren vliegtuigjes, en dat was dit jaar niet anders. Daarna was het aan winnaars van échte Nobelprijzen om trofeeën uit te delen. Stel je bij "trofee" overigens niet te veel voor: dat is een knutselwerkje.

Geneeskunde
Goed nieuws voor pizzaliefhebbers: pizza eten kan beschermen tegen ziekte en tegen voortijdig overlijden. Daar wijst -verrassend genoeg Italiaans- onderzoek op. De wetenschappers zien alleszins een link met een verminderd risico op hart- en vaatziekten en bepaalde soorten kanker. Maar of dat te maken heeft met de pizza zelf, dan wel met het algemene Italiaanse eetpatroon, dan wel de "toppings" op de pizza die allerlei gezonde stoffen bevatten, daarover bestaat nog geen uitsluitsel.

Referentie: "Does Pizza Protect Against Cancer?", Silvano Gallus, Cristina Bosetti, Eva Negri, Renato Talamini, Maurizio Montella, Ettore Conti, Silvia Franceschi, and Carlo La Vecchia, International Journal of Cancer, vol. 107, no. 2, November 1, 2003, pp. 283-284.

Referentie: "Pizza and Risk of Acute Myocardial Infarction",Silvano Gallus, A. Tavani, and C. La Vecchia, European Journal of Clinical Nutrition, vol. 58, no. 11, November 2004, pp. 1543-1546.

Referentie: "Pizza Consumption and the Risk of Breast, Ovarian and Prostate Cancer", Silvano Gallus, Renato Talamini, Cristina Bosetti, Eva Negri, Maurizio Montella, Silvia Franceschi, Attilio Giacosa, and Carlo La Vecchia, European Journal of Cancer Prevention, vol. 15, no. 1, February 2006, pp. 74-76.

Medische educatie
De Ig Nobel voor de ietwat aparte discipline "medische educatie" ging naar twee Amerikaanse onderzoeksters. Zij toonden aan dat zogenoemde clickers ook goed werken bij orthopedische chirurgen in opleiding. Een clicker is een apparaatje dat een klikgeluid maakt, bij hondentraining gebruik je het om duidelijk te maken dat je hond een opdracht moet uitvoeren of zich goed gedragen heeft.

Referentie: "Is Teaching Simple Surgical Skills Using an Operant Learning Program More Effective Than Teaching by Demonstration,", I. Martin Levy, Karen W. Pryor, and Theresa R. McKeon, Clinical Orthopaedics and Related Research, vol. 474, no. 4, April 2016, pp. 945–955.

Biologie
Een team internationale wetenschappers werd bekroond voor hun onderzoek naar kakkerlakken, meer bepaald naar hoe kakkerlakken zich gedragen in magnetische velden. En ze stelden vast dat er "opmerkelijke verschillen" waren tussen het gedrag van dode en levende kakkerlakken.

Referentie: "In-Vivo Biomagnetic Characterisation of the American Cockroach", Ling-Jun Kong, Herbert Crepaz, Agnieszka Górecka, Aleksandra Urbanek, Rainer Dumke, Tomasz Paterek, Scientific Reports, vol. 8, no. 1, 2018: 5140.

Anatomie
Twee Franse fertiliteitsartsen rekruteerden enkele postbodes om een raadsel op te lossen dat tot nog toe weinig aandacht gekregen had: hebben de teelballen van een man dezelfde temperatuur? De postbodes moesten rondlopen met temperatuursensoren op hun edele delen. Helaas bracht het onderzoek niet voor 100 procent uitsluitsel: de linkerteelbal lijkt warmer te zijn, maar dan alleen als de man kleren draagt. Een van de artsen heeft speciaal verwarmd ondergoed voor mannen ontwikkeld als contraceptie, al lijkt hij de enige te zijn die het promoot.

Referentie: "Thermal Asymmetry of the Human Scrotum", Bourras Bengoudifa and Roger Mieusset, Human Reproduction, vol. 22, no. 8, 2007, pp. 2178-2182.

Chemie
Iets wat menig ouder van een baby, peuter of kleuter zich wel eens afgevraagd heeft: hoeveel speeksel kan een kind eigenlijk produceren? In Japan is onderzoek gevoerd naar de speekselproductie van 5-jarigen. Het verlossende antwoord: gemiddeld 0,5 liter per dag.  Opvallend: hoofdonderzoeker Shigeru Wanatabe nam zijn volwassen zonen mee op het podium. Zij fungeerden destijds als "onderzoeksobject".

Referentie: "Estimation of the Total Saliva Volume Produced Per Day in Five-Year-Old Children", Shigeru Watanabe, M. Ohnishi, K. Imai, E. Kawano, and S. Igarashi, Archives of Oral Biology, vol. 40, no. 8, August 1995, pp. 781-782.

Productontwikkeling
Ook de Ig Nobel voor Productontwikkeling zal allicht veel ouders interesseren. Een Iraanse wetenschapper heeft namelijk een machine ontwikkeld waarmee je luiers kan verversen.

Referentie: "Infant Washer and Diaper-Changer Apparatus and Method", US patent 10034582, granted to Iman Farahbakhsh, July 31, 2018.

Economie
Ook onze noorderburen vallen in de prijzen. Andreas en Timothy Voss, experts in infectiepreventie, onderzochten de hygiëne van bankbiljetten in zeven landen. Roemeense biljetten scoren het slechtst, Kroatische zijn het schoonst, ook Indiase roepies bevatten weinig bacteriën. Op Amerikaanse dollars vind je dikwijls de multiresistente ziekenhuisbacterie MRSA, op eurobiljetten de darmbacterie E.coli. Andreas en Timothy Voss, vader en zoon, haalden hun prijs op, toepasselijk gekleed in een pak met een bankbiljettenmotief. In de Volkskrant reageert Andreas Voss verheugd over zijn winst.

Referentie: "Money and Transmission of Bacteria", Habip Gedik, Timothy A. Voss, and Andreas Voss, Antimicrobial Resistance and Infection Control, vol. 2, no. 2, 2013.

Vrede
Krabben als het kriebelt, dat kan deugd doen. Een team internationale wetenschappers won de Ig Nobelprijs voor de Vrede omdat ze in kaart brachten welke lichaamsdelen het meest aangenaam voelen om te krabben. De enkels scoren het hoogst, gevolgd door de rug en de voorarm. "Mensen doen lacherig over jeuk, maar voor wie chronische jeuk heeft, is dat geen pretje. Ze krabben tot ze bloeden, omdat de pijn beter voelt dan de jeuk", zegt onderzoeker Francis McGlone. Door beter te begrijpen welke lichaamsdelen het meest gevoelig zijn voor jeuk en welke voor krabben, hopen wetenschappers nieuwe behandelingen te vinden.

Referentie: "The Pleasurability of Scratching an Itch: A Psychophysical and Topographical Assessment", G.A. bin Saif, A.D.P. Papoiu, L. Banari, F. McGlone, S.G. Kwatra, Y.-H. Chan and G. Yosipovitch, British Journal of Dermatology, vol. 166, no. 5, 2012, pp. 981-985.

Psychologie
De Duitse onderzoeker Fritz Strack werd bekroond voor wat lachen makkelijk dan wel moeilijk maakt. Hij ontdekte zo dat een pen in je mond houden je doet glimlachen, wat je gelukkiger maakt. Om dan daarna in een persoonlijk opvolgonderzoek vast te stellen dat dat niet zo is.

Referentie: "Inhibiting and facilitating conditions of the human smile: a nonobtrusive test of the facial feedback hypothesis", Fritz Strack, Leonard L. Martin, and Sabine Stepper, Journal of Personality and Social Psychology, vol. 54, no. 5, 1988, pp. 768-777.

Referentie: "From Data to Truth in Psychological Science. A Personal Perspective", Fritz Strack, Frontiers in Psychology, May 16, 2017.

Fysica
Onderzoekers Patricia Yang en David Hu vielen een tweede keer in de prijzen. In 2015 werden ze beloond voor hun ontdekking van "de wet van het urineren", die stelt dat zoogdieren hun blaas in gemiddeld 21 seconden legen. Dit jaar maakten ze deel uit van een internationaal team dat onderzocht hoe en waarom wombats kubusachtige keutels produceren. Een unieke eigenschap in de dierenwereld, die hen volgens de wetenschappers in staat stelt stabiele blokjes stoelgang te maken waarmee ze hun territorium kunnen afbakenen.

Referentie: "How Do Wombats Make Cubed Poo?", Patricia J. Yang, Miles Chan, Scott Carver, and David L. Hu, paper presented at the 71st Annual Meeting of the APS Division of Fluid Dynamics, Abstract: E19.0000, November 18–20, 2018.

De Ig Nobelprijzen werden in 1991 in het leven geroepen door de Amerikaanse wiskundige Marc Abrahams, ook de uitgever van het tijdschrift "The Annals of Improbable Research". "Ig Nobel" is niet alleen een woordgrapje op de naam van Alfred Nobel, het Engelse "ignoble" betekent zoiets als "gewoon", "van lage komaf", "niet extraordinair".

Niet alleen de prijzen zijn met een knipoog opgevat, ook de ceremonie zelf. Zo mag het publiek dus met papieren vliegtuigjes gooien en worden winnende wetenschappers die langer dan 60 seconden spreken onderbroken door een 8-jarig meisje dat mag roepen dat ze zich verveelt.

Het lijkt allemaal om te lachen, maar toch heeft initiatiefnemer Mark Abrahams nobele bedoelingen (sic): "We hopen dat het mensen aanmoedigt om weer die gewoonte van kinderen aan te nemen: kijken naar dingen om je heen die je vreemd vindt, even stilstaan, even nadenken en je afvragen wat het betekent", liet hij optekenen in een interview.