Vlaamse jongeren zijn fysiek iets gezonder, maar mentaal iets fragieler dan vroeger

Bovenstaande zijn enkele conclusies uit ‘Jongeren en Gezondheid’, een lijvig vierjaarlijks onderzoek van de Universiteit Gent, onder de koepel van de internationale studie Health Behaviour in School-aged Children (HBSC). Daarvoor bevroeg de UGent zo’n 11.000 jongeren tussen 11 en 18 jaar oud. De resultaten lijken op het eerste gezicht positief. Op verschillende vlakken scoort de doorsnee Vlaamse jongere vandaag beter dan in 2014, bij de vorige editie van het onderzoek. Toch is het niet al goud wat blinkt. Het is niet omdat de Vlaamse jongeling iets beter eet en leeft dan vroeger, dat die daarom ook góéd eet en leeft.

“Over het algemeen gaan de jongeren erop vooruit, maar het is zeker nog niet perfect. We hebben nog een lange weg af te leggen”, knikt Maxim Dierckens, doctoraatsstudent en bij de UGent verantwoordelijk voor dit onderzoek. Hij wordt daarin bijgetreden door Jolien Plaete, stafmedewerker gezonde voeding bij het Vlaams Instituut voor Gezond Leven. “Het is een stap in de goede richting, maar we zijn er nog lang niet. Er is nog altijd een grote groep jongeren die niet in de buurt komt van de aanbevelingen qua groenten, fruit, water. Er zijn duidelijke verschillen tussen de verschillende onderwijsniveaus. In het aso zijn de resultaten beter ten opzichte van het tso en bso, waar het vaak moeilijker loopt.”

Dat geldt overigens niet enkel voor gezonde voeding, maar bijvoorbeeld ook voor rookgedrag. In het bso en – in mindere mate – tso vind je nog veel verstokte rokers in de dop, terwijl er in het aso amper nog peuken te vinden zijn. Dat onevenwicht is een aandachtspunt en dat is niet het enige. Zo zit de doorsnee Vlaamse jongere veel te vaak stil. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) moet elke jongere dagelijks een uur ‘matig tot intensief’ bewegen. Slechts 21 procent van de jongens en 14 procent van de meisjes haalt die richtlijn.

Slaapproblemen

Bij dat gebrek aan beweging duikt nog een ander heet hangijzer op: schermtijd. De doorsnee jongere spendeert te veel tijd op computer, smartphone en andere tablets. De WHO legt de norm op maximaal twee uur schermtijd per dag. Een niveau waar nog geen tiende van alle Vlaamse jongeren onder blijft. En dat heeft dan weer een grote invloed op hun slaappatroon. Dat loopt vandaag steeds vaker in het honderd: bijna een kwart van alle jongens en zo’n 30 procent van de meisjes kampen met slaapproblemen.

“Onze jongeren worden mee grootgebracht met intensief en bovendien verslavend multimediagebruik”, stelt professor Johan Verbraecken, slaapexpert bij het UZ Antwerpen. “Het blauwe licht en die vele prikkels kunnen slaapproblemen veroorzaken. In principe wordt het afgeraden om in het laatste uur voor het slapengaan nog naar zo'n scherm te kijken. In de praktijk zullen slechts weinigen zich daaraan houden, ook volwassenen niet.”

Die mogelijke slaapproblemen hebben dan weer hun eigen invloed op een ander groeiend probleem bij jongeren: psychologische klachten. Uit het onderzoek blijkt dat steeds meer jongeren zich regelmatig humeurig, zenuwachtig of futloos voelen. “Die psychologische klachten kunnen het gevolg zijn van slaapproblemen én kunnen die problemen tegelijk vergroten. Dat kan tot een vicieuze cirkel leiden”, zegt Verbraecken.

Een toenemend probleem waar we dringend aan moeten werken, concluderen experts. “Er worden al veel inspanningen geleverd, maar zulke klachten drijven nu vaak te laat boven”, zegt Veerle Soyez, professor psychologie aan de VUB en stafmedewerker mentale gezondheid bij het Vlaams Instituut Gezond Leven. “Mentale klachten op jonge leeftijd kunnen een grote impact hebben op het latere leven. Van alle volwassenen met geestelijke gezondheidsproblemen, weten we dat in driekwart van de gevallen het probleem al in de kindertijd kiemde. We moeten kinderen en jongeren meer kennis aanbieden over hoe je mentaal gezond kan blijven. Iedereen weet wat je kan doen om fysiek gezond te blijven, maar over geestelijke gezondheid wordt dat soort kennis niet gedeeld.”

#MeToo

Het UGent/HBSC-rapport heeft met dit onderzoek zowel de fysieke als mentale gezondheidszorg van de Vlaamse jeugd in kaart gebracht, en probeert tegelijk hetzelfde te doen rond seksuele gezondheid. Daaruit blijkt dat heel wat jongeren al te maken kregen met ongewenste seksuele aanrakingen. Ruim 23 procent van de meisjes en iets meer dan 11 procent van de jongens maakte dat al minstens één keer mee. In 2014 maakte respectievelijk 7 en 17,1 procent daar melding van. Een toename van grensoverschrijdend gedrag, of van het aantal gevallen dat wordt gemeld? Dat is koffiedik kijken. “We weten dat veel jongens en meisjes met zo’n gedrag worden geconfronteerd, maar dit betekent niet dat het nu vaker gebeurt", zegt Boris Cruyssaert, woordvoerder van Sensoa. “Maar waarschijnlijk heeft #MeToo hierin een rol gespeeld. Het heeft dat soort gedrag bespreekbaar gemaakt. Een belangrijke verdienste.”