Beste NMBS, waarom blijft het een droom om als rolstoelgebruiker ooit zelfstandig de trein te kunnen nemen? 

Geachte mevrouw Dutordoir (CEO van de NMBS),

Als de NMBS vindt dat ik als rolwagengebruiker geen recht heb op degelijk openbaar vervoer, dan mag u dat gewoon in mijn gezicht zeggen. De manier waarop ik behandeld word, geeft me het gevoel dat ik een reiziger derde klasse ben: iemand die toch tijd genoeg heeft en voor wie het niet uitmaakt of hij te laat of helemaal niet op zijn bestemming geraakt.

In Reva-magazine lees ik in een interview dat u met de NMBS graag een voortrekkersrol opneemt in Europa als het gaat over toegankelijkheid. U verwijst daarbij naar de 41 stations waar je slechts 3 uur vooraf moet reserveren voor assistentie. Dat is een mooie zaak, maar of België daarom een voortrekkersrol speelt, dat durf ik sterk te betwijfelen.

Het aantal toegankelijke stations bijvoorbeeld (dat wil zeggen: stations waar ik met assistentie van de NMBS de trein kan nemen) bedraagt slechts 132. Dat is maar 24% van de 554 stations die ons land rijk is. De NMBS belooft per jaar 10 stations toegankelijk te maken, maar in dat tempo duurt het nog meer dan 40 jaar vooraleer ik in alle Belgische stations terechtkan. Ter illustratie: in Nederland zal vanaf 2025 maar liefst 99% van alle stations waar de Nationale Spoorwegen halt houdt toegankelijk zijn.

Als het over treinen gaat, dan kiest de NMBS ervoor om oude treinstellen te renoveren zodat ze nog een aantal jaar meekunnen. Enkel de nieuwe Desiro-treinstellen beschikken over een verlaagde vloer, zodat in- en uitstappen heel gemakkelijk verloopt, ook voor rolwagengebruikers. Zelfs de gloednieuwe M7-treinstellen, die ons de komende veertig jaar zullen vervoeren, beloven weinig goeds. Ook zij hebben standaard geen gelijkgrondse instapmogelijkheid. Dat wil zeggen dat het er niet naar uitziet dat ik ooit helemaal zelfstandig de trein op kan rijden.

Aanpassingen doen aan infrastructuur en materieel vraagt tijd en geld, en daar heb ik begrip voor. Maar het gaat niet vooruit, terwijl toegankelijk openbaar vervoer écht geen utopie zou mogen zijn. Dat ervoer ik recent in Londen, waar ik een medewerker vroeg of ik assistentie nodig had om in de trein te geraken. Met de glimlach op het gezicht werd mij verteld dat álle treinen verlaagde vloeren hebben en dat álle stations verhoogde perrons hebben. Daarenboven is de opening tussen trein en perron hooguit één centimeter. Daar kan je dus écht spreken van toegankelijkheid, want ik kon volledig zelfstandig de trein op!

Als je die situatie vergelijkt met België, dan klinkt de permanente mededeling “mind the gap” wel heel overbodig. In bemande stations in België is meestal personeel beschikbaar om mij in en uit de trein te helpen. Voor andere stations heeft men de "mobiele teams" bedacht: mensen die met de wagen de provincie rondrijden om te velde te gaan assisteren. Die mensen zijn beperkt in tijd en mogelijkheden, wat maakt dat ik regelmatig mijn reis met één of twee uur moet uitstellen, gewoon omdat er geen mobiel team beschikbaar is.

In Nederland heeft men wat verder gedacht om dit aan te pakken. Daar doen ze op piekmomenten een beroep op taxichauffeurs om mensen in en uit de trein te helpen. Die zijn makkelijk oproepbaar, flexibel inzetbaar én zeer mobiel. Het zijn zulke oplossingen die ik mis bij de NMBS: oplossingen waardoor ik me onbezorgd en zonder al te veel voorbereiding kan verplaatsen.

Waarom kom ik aan in Oudenaarde en krijg ik daar te horen dat de lift heel regelmatig niet werkt bij warm weer?
Waarom kan ik daardoor het station niet uit en mag ik twee uur wachten op een perron?
Waarom anticipeert het personeel niet op voorhand als we de sporen niet over mogen door veiligheidsprocedures waardoor rolwagengebruikers regelmatig hun trein missen?
Waarom is de aangepaste wc in Leuven een berging voor wc-papier? Waarom is de goed aangepaste wc op de intercity buiten gebruik en moet ik dan “tevreden” zijn met een schandalige vuile wc in Gent-Sint-Pieters?

(lees verder onder de afbeelding).

Waarom wordt het onlinereservatiesysteem voor personen met beperkte mobiliteit niet verbeterd?Als het al werkt, is het heel ongebruiksvriendelijk.
Waarom krijg ik niet altijd een melding als een aangevraagde rit niet kan worden uitgevoerd?
Waarom biedt het personeel mij geen water aan als ik twee uur in de zon moet wachten op een perron?
Waarom zien ze mij meer als een object dat op en af de trein moet, in plaats van een gewone reiziger die ook op tijd op zijn werk moet zijn en niet altijd kan zeggen wanneer een vergadering gedaan zal zijn?

Bovenstaande voorvallen gebeurden alle in de tijdspanne van één (!) week, en zijn maar een greep uit mijn ervaringen.

Is het overmacht? Nee, een warme zomerdag van 25°C kan je niet inroepen als overmacht voor een lift die voor de zoveelste keer defect is. In de andere voorbeelden is ook heel weinig overmacht te bespeuren.
Ligt het dan aan uw personeel?

Op het eerste gezicht misschien wel. Maar ik wil hier een dikke pluim geven aan uw onderdanen. Mijns inziens ligt het niet aan hen; het ligt aan het management. De mentaliteit van een bedrijf wordt bepaald door de leiding. Als u mij niet ziet als volwaardige reiziger, of als u daar niet naar handelt, dan is het zeer moeilijk voor uw personeel om dit wel te blijven doen. En dan begrijp ik volledig dat de mensen in Oudenaarde gefrustreerd zijn omdat ze weer eens iemand niet kunnen helpen.

In deze hectiek begrijp ik dan ook dat ze me niet vragen of ik dorst heb of dat ze niet eens meer melden dat de lift stuk is. “Er gebeurt toch niks mee, de lift zal binnen de week wel hersteld worden.” Dat vind ik te gek voor woorden.

(Lees verder onder de afbeelding)

Om qua toegankelijkheid voortrekker te zijn in Europa is heel veel geld nodig, maar alles begint met een mentaliteitsverandering. Dit zal voor mensen met een beperking, maar ook voor heel veel anderen (denk maar aan oudere mensen die minder goed te been zijn, ouders met een kinderwagen, reizigers met veel bagage, …) al een hele verbetering betekenen.

Ik doe van mijn kant mijn best en volg de reservatieprocedures van de NMBS, en toch loopt het heel regelmatig mis. Ik doe veel water bij de wijn, en toch krijg ik steeds het gevoel dat ik geen volwaardige reiziger ben. Verwacht ik dan te veel van een openbare vervoersmaatschappij die ook naar mij toe een vervoersplicht heeft?

Ondanks mijn zware beperking heb ik een rijk leven: dankzij mijn netwerk dat veel opvangt, dankzij mijn leuke job, hobby’s en mijn sociaal leven. In dat alles is mobiliteit een pijnpunt. Het openbaar vervoer zou dit moeten kunnen verzachten, maar in werkelijkheid maakt het mijn leven zoveel moeilijker. Dat bezorgt mij meer ergernis dan mijn beperking zelf!

Mevrouw Dutordoir, u ambieert met de NMBS een voortrekkersrol qua toegankelijkheid, terwijl ik de dienstverlening achteruit zie gaan en andere landen grote stappen vooruit zie zetten. Wij kijken naar hetzelfde maar zien helemaal iets anders. Ik nodig u uit om het eens door mijn bril te bekijken, en de verzuchtingen van personen met een beperking ernstig te nemen.

Een beter voorstel: ik wil helpen en ben bereid om uw adviseur toegankelijkheid te worden. Kom gerust eens met mij mee wanneer ik een poging onderneem om de trein te nemen. Dat hoeft niet lang te duren: één halve dag is meer dan voldoende. U zal meteen begrijpen en aan den lijve ondervinden wat ik in deze brief aanhaalde. Ik hoop dat dat mee kan leiden tot niets minder dan een mentaliteitswijziging op beleids- en personeelsniveau, zodat iedereen als volwaardige reiziger ten volle kan genieten van een vlotte treinrit. 

Met zo’n mentaliteitswijziging en voldoende daadkracht moet het mogelijk zijn om er binnen afzienbare tijd voor te zorgen dat personen met verminderde mobiliteit zelfstandig de trein kunnen nemen. Pas dan zal u met recht en reden kunnen zeggen dat België een voortrekkersrol opneemt op toegankelijkheidsvlak. 

Studio Brussel-gezicht Linde Merckpoel volgde Kurt tijdens zijn dagelijks traject. Bekijk de vlog hieronder.