Waarom we massaal geld geven aan Pia, maar niet aan andere goede doelen

Vlaanderen liet en masse zijn grote hart zien. De ouders van de kleine Pia, amper 9 maanden oud, startten maandag een nationale sms-actie om hun kleine meid te redden. Het enige geneesmiddel dat haar kan helpen kost 1,9 miljoen euro en is meteen het duurste ter wereld. “Stuurt 1 op de 10 Belgen een sms, dan is het leven van ons dochtertje gered”, legde mama Ellen De Meyer uit Wilrijk toen uit. En dat doel is deze ochtend bereikt. Inmiddels zijn er bijna 1 miljoen sms’jes verstuurd, ruim boven het doel van #teampia.

Maar hoe komt het nu dat we ons in zo groten getale achter Pia scharen? Volgens Mark Nelissen, emeritus professor gedragsbiologie aan de Universiteit Antwerpen, heeft de massale reactie om Pia te helpen verschillende redenen die teruggeleid kunnen worden op enkele oeroude gedragingen. “Doordat zowel het kind als de moeder uitgebreid in beeld zijn gekomen in de media en dus dagelijks in onze woonkamer aanwezig waren, besluit ons brein dat het om een lid van onze groep gaat. Mensen hebben honderdduizenden jaren in groepen van enkele tientallen geleefd, en ze ontwikkelden in die tijd een grote bereidheid om elkaar te helpen en te steunen. Dat was grotendeels uit eigenbelang omdat elke hulp ooit weleens terugbetaald zou worden. In het geval van Pia zal natuurlijk niets terugbetaald worden, maar ons brein is de laatste honderdduizend jaar niet veranderd. Als het om dezelfde ziekte zou gaan, maar het slachtoffertje een kindje uit Ethiopië was, zou er amper gereageerd worden”, aldus Nelissen.

Als we hulp bieden aan iemand maken we volgens Nelissen bovendien een berekening. “Je gaat berekenen hoeveel je in die hulp kan investeren om er later nog iets van terug te krijgen. Bij familieleden, die onze genen delen, mag die kost groter zijn en de terugbetaling kleiner. Bij vreemden mag de kost dan weer niet te hoog zijn. Mochten we een cheque schenken aan Pia en we zouden daarmee uitgebreid in beeld komen, dan zou die som vrij hoog mogen zijn omdat de terugbetaling in dit geval sociaal is. Je verwerft er bekendheid mee en bouwt er een goede reputatie mee op. Nu is de hulp volledig anoniem, maar de kostprijs is erg laag. Zo laag dat je er niet hoeft over na te denken en dat je brein er zelfs geen terugbetaling voor hoeft.”

Dat het gaat om een kind is volgens Nelissen ook een belangrijke factor om sneller tot actie over te gaan. “Onze bereidheid om hulp te bieden is tienmaal groter voor kinderen dan volwassenen. Ook dat kan je terugvinden in ons oeroude groepsleven. Kinderen waren nooit concurrenten of vijanden, maar wel erg kwetsbaar bij agressieve conflicten en hadden dus meer bescherming nodig. We hebben die neiging trouwens doorgetrokken naar andere soorten: een puppy vinden wij lief, wat het equivalent is van bescherming bieden. Mocht Pia dus ouder zijn, en zeker mocht ze volwassen zijn, zou de reactie veel lager liggen.”

Dat beaamt ook Nederlander Jan Derksen, emeritus hoogleraar klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Brussel. “Toon je een foto van een baby, en de portemonnee van elke Belg gaat veel soepeler open. Het verhaal van Pia raakt mensen in hun hart, in hun meest tedere en kwetsbare kant, en daarmee ook in hun helpende kant. We willen allemaal graag iets doen voor een ander. Dat is onze natuur. Maar die eigenschap zit vaak verstopt onder onze dagelijkse stress, onze haast, ons narcisme. Een foto van een baby die lijdt breekt dat open. Dat is ook heel gezond. Blijf dus zeker openstaan voor de ander.”

Tot slot zegt Nelissen dat de stap om Pia te steunen veel kleiner gemaakt wordt omdat zoveel anderen ook actie ondernamen. “Je kon overal de vooruitgang van de actie volgen. Daardoor zien we dat andere mensen het juist vinden om hulp te bieden. Waarom zou je dan nog twijfelen of het een goede daad is? Mocht jij alleen een sms’je gestuurd hebben, dan weet je dat je fout was. Het enige spijtige hieraan is dat vooral de media gaan beslissen wie geholpen wordt en wie niet. Er zijn immers nog veel Pia’s in ons land.”

Maar waarom geven we dan niet zo snel geld aan een ander, groter goed doel? “Op het moment dat je bijvoorbeeld aangesproken wordt door Greenpeace op straat, ontbreken al deze drijvende biologische krachten. Het gaat om dingen die ons brein niet meteen de kans geven om spontaan te reageren. Er moet over nagedacht worden, waardoor het antwoord sneller ‘nee’ is. De bedreiging van een walvis, bijvoorbeeld, is voor veel mensen geen issue. Ze ervaren het niet als een probleem waarbij ze hulp moeten bieden, in tegenstelling tot bij Pia.”